PsyGlobal in gesprek met: Esther Haaijema, co-founder PsyGlobal

Esther Haaijema slaakt in eerste instantie een zucht van verlichting als de GGZ-instelling waar ze werkt haar deuren sluit voor internationale cliënten. Want psychotherapie met een tolk, dat vindt ze maar niks. Tegelijkertijd beseft ze zich dat het stoppen met aanbieden van psychische hulp aan anderstalige cliënten in Nederland ook geen optie is. Het moet anders. Maar hoe?

Cultuurverschillen

Esther Haaijema is “psychotherapeut in hart en nieren”. Ze heeft veel ervaring in het behandelen van anderstalige cliënten. Vaak met een oorlogstrauma, maar ze krijgt ook veel te maken met genderproblematiek. En er zijn veel vluchtelingen en immigranten die al psychische klachten hadden voordat ze naar Nederland kwamen. De taalbarrière maakt het lastig werken, vertelt ze. Maar ook de cultuurverschillen hebben een grote impact op de therapie. “Ik heb moeite met diagnostiek. Want wat is persoonlijkheid en wat is cultuur? Wat is cultuur en wat is trauma?”

Het ontstaan van PsyGlobal

Na haar studie psychologie gaat Esther een post-doc doen gericht op ontwikkelingssamenwerking; NOHA, ‘Network on Humanitarian Action’. Hoewel ze inmiddels jarenlang praktiserend psychotherapeut is, blijft het optimaliseren voor mentale zorg voor kwetsbare groepen haar in gedachten bezighouden.

In reactie op de problemen in de zorg voor anderstaligen en de toenemende digitalisering ontstaat het idee om hier zelf iets in te gaan opzetten. Tijdens een gesprek met iemand van WarChild krijgt het programma meer vorm: Laagdrempelig en online psychologische hulp aanbieden aan expats en immigranten, door psychologen met dezelfde culturele achtergrond en moedertaal. Dat was het plan. En toen brak de oorlog in Oekraïne uit..

Andere focus

Met de komst van alle Oekraïense ontheemden naar Nederland, die direct de mogelijkheid hadden om in Nederland te werken, wordt de focus van PsyGlobal verlegd van online naar offline. “We zijn daarin heel flexibel geweest, hebben dit direct op kunnen pakken”, zegt Esther. De ambitie van het worden van een platform voor alle nationaliteiten komt iets meer op de achtergrond te staan. Daar blijven ook zeker mogelijkheden voor ontstaan en aanvragen voor binnenkomen, maar door beperkte capaciteit ligt de focus tijdelijk op Oekraïne. Met succes. “Zoveel enthousiaste psychologen meldden zich aan”, vertelt Esther. “Ze weten PsyGlobal echt te vinden.” Het niveau is bovendien heel hoog. De diploma’s die vanuit Oekraïne, maar ook uit andere landen, worden meegenomen zijn heel erg vergelijkbaar met het Nederlandse niveau.

Esther is onder de indruk van de strijdbaarheid van de psychologen. “Ze laten zich niet afschrikken door wat niet kan, maar zoeken naar wat wél kan. Ze denken in mogelijkheden. En dat doen ze in een land waar ze vaak pas net zijn komen wonen, de taal niet spreken, de weg niet kennen. Bewonderenswaardig vind ik dat.”

GGZ-instellingen meekrijgen

Het enthousiasmeren van GGZ-instellingen om een samenwerking aan te gaan met psychologen blijkt lastiger. “Vaak werken GGZ-instellingen al jaren op dezelfde manier. Door veel lagen binnen zo’n organisatie is het lastig om daar verandering in te krijgen.” Bureaucratie zit vaak in de weg. Het werkt het beste als je de juiste persoon op de juiste plek spreekt en weet te enthousiasmeren. Dan komen er processen in beweging en verandering op gang.

Die verandering probeert ze zelf ook op gang te brengen binnen de GGZ-instelling waar ze werkt. Dat doet ze door het onderwerp steeds weer op de agenda te krijgen bij interne overleggen. Volgens Esther kunnen ook andere betrokkenen hier een rol in spelen. “Als huisartsen blijven onderschrijven dat het probleem bestaat, blijft het relevant. Huisartsen en psychologen kunnen steeds blijven doorverwijzen. Oekraïense psychologen kunnen direct solliciteren bij GGZ-instellingen waar basispsychologen worden gezocht. Op die manier blijft het belang voor de inzet van anderstalige psychologen zichtbaar, en de oplossing steeds voorhanden.

Maar als ze dan ‘ja’ zeggen..

Wanneer het lukt om daadwerkelijk een anderstalige psycholoog bij een GGZ-instelling te plaatsen, is het effect groots. Enerzijds voor de psycholoog zelf. Het is helend om weer je vak uit te kunnen oefenen, anderen te helpen. Het helpt bij het verwerken van eigen, vaak traumatische, ervaringen. Maar ook het hebben van een stabiel inkomen is van groot belang.

Voor de cliënten is het een verademing om therapie te volgen in je eigen taal, met een psycholoog die – letterlijk – begrijpt waar je vandaan komt. Het brengt ook ‘lucht’ in de therapie, er is ruimte om de relatie op te zoeken. Een gedeelde achtergrond maakt ook dat er ruimte is voor chit chat, en dat er zelfs af en toe gelachen kan worden. Bij de inzet van een tolk ligt de focus meestal enkel op de oplossing.

En tenslotte is er het effect voor de GGZ-instelling. Praktisch, in de zin van het aanpakken van wachtlijsten en het ontlasten van huidig personeel, maar het werken met anderstalige psychologen brengt ook een ander referentiekader aan tafel, meer (en andere) inzichten en behandelmethodes, wat verrijkend is. Het vereist ook flexibiliteit, iets wat ook op andere vlakken van toegevoegde waarde kan zijn.

Groots was ook het effect voor twee Syrische jongetjes die al jaren aan het wachten waren op een behandeling. Via een Nederlandse GGZ-instelling konden ze online therapie volgen met een psycholoog in Libanon. Al na een paar sessies was er zoveel veranderd. De jongens kwamen uit hun schulp, konden weer lachen, begonnen te stralen.

En dan het verhaal van een Oekraïense psycholoog die lang moest wachten op de goedkeuring van haar diploma’s. Ze besloot niet af te wachten en startte een steungroep waar gevluchte vrouwen zich konden aanmelden. Ze heeft samen met een Oekraïense collega naar een locatie gezocht en een heel mooi programma opgezet. Voor veel vrouwen zijn deze sessies een plek van veiligheid en verbinding. De wilskracht die Esther onder andere bij deze psycholoog heeft gezien motiveert enorm. Ga er maar aan staan; zelf net gevlucht, geen beheersing van het Engels, laat staan van het Nederlands, familie thuis in onveiligheid en dan toch alles op alles zetten om je expertise in te kunnen zetten om je landgenoten te helpen.

Dit soort verhalen zijn er veel. En het zijn die verhalen die het belang van PsyGlobal duidelijk maken. Een platform waar anderstalige psychologen een betaalde baan kunnen vinden, zodat zij hulp kunnen bieden aan mensen met psychische klachten met dezelfde taal en cultuur. Daar gaan Esther en haar team voor.

Wil je op de hoogte blijven van het nieuws rondom PsyGlobal? Volg ons dan op LinkedIn of meld je aan voor onze nieuwsbrief.