PsyGlobal in gesprek met: Irene Mulder, Oekraïense psycholoog in Nederland

Vier jaar geleden kwam Irene (“getrouwd met Mulder, Nederlandser kan niet”) met haar man en vier kinderen naar Nederland, nadat ze 11 jaar met haar gezin in Oekraïne had gewoond. Via PsyGlobal kon zij als psycholoog aan de slag bij Praktijk Asgard in Ommen.

Ze vertelt over de verschillen tussen Nederland en Oekraïne en over de toegevoegde waarde van haar werk voor Oekraïense ontheemden in Nederland. “Alleen al als Oekraïens sprekende in een vreemd land kan ik zoveel voor mensen betekenen. Ik vroeg een client wat ik voor hem kon doen. Hij zei: ‘Niks, praat gewoon met mij’.”

Van Oekraïne naar Nederland naar Oekraïne en weer terug

Irene woont zeven jaar in Nederland als ze in 2008 met haar man en vier kleine kinderen naar Oekraïne vertrekt. Daar zetten ze zich in voor hulpbehoevende kinderen via de Nederlandse kerk en start Irene met haar studie psychologie. Ze hebben een geweldig leven, ze wonen in ‘haar’ stad, dicht bij haar ouders, maar toch willen ze graag (tijdelijk) terug naar Nederland. Ze willen hun kinderen ook de Nederlandse cultuur meegeven. In 2019 komen ze terug en belanden vrijwel direct in de corona pandemie. Hierdoor kan ze wel haar master Psychotherapie aan de Oekraïense universiteit vrij eenvoudig op afstand voortzetten. Daarnaast doet Irene ook een aantal aanvullende cursussen in Nederland, om ook hier wat houvast te hebben.

Schuldgevoel

En dan breekt de oorlog uit. In het begin heeft Irene veel last van een schuldgevoel omdat ze niet in Oekraïne is om te helpen. Haar eigen trauma therapeut (“Elke psycholoog moet een psycholoog hebben”) vraagt haar: ‘Wat kun je daar nu praktisch doen?’. Ze beseft zich dat ze van grotere waarde kan zijn vanuit Nederland. Ze organiseert een aantal humanitaire transporten, ze zet zich in als vertaler, ze geeft voorlichting; ze doet wat ze kan. Omdat ze haar eigen leven na een paar jaar in Nederland al voldoende op orde heeft kan ze zich 100% inzetten om anderen te helpen. Dat helpt haar schuldgevoel te verminderen.

Het contact met PsyGlobal

Op Telegram is Irene lid van een groep met Oekraïense psychologen in Nederland. Daar wordt op een dag een enquête in gedeeld die ze besluit in te vullen. Als snel daarna komen de eerste aanvragen binnen en inmiddels werkt Irene zo’n 12 uur per week bij Praktijk Asgard in Ommen. Daarnaast heeft ze een kleine eigen praktijk en werkt ze als coach bij een aantal gemeentes en de Trauma Care Company.

Irene is erg blij met PsyGlobal. Als ze vragen heeft, worden deze snel beantwoord. Irene spreekt heel goed Nederlands, maar soms zijn er toch details onduidelijk. PsyGlobal is er dan om haar te helpen. Ook de intervisie en supervisie groepen ervaart ze als prettig. “Het is een positieve club.”

Verschillen tussen Nederland en Oekraïne

Als je zo goed geïntegreerd bent in Nederland als Irene kun je vast iets vertellen over de verschillen tussen Nederland en Oekraïne. “Nederlanders zijn rechtstreeks. Als ze jou iets vragen moet je ja of nee zeggen en ze zijn niet gekwetst.” In het begin van de oorlog maakt Irene filmpjes op Youtube over de verschillen tussen Oekraïners en Nederlanders. Het uitleggen van deze verschillen helpt zowel de Oekraïners als de Nederlanders om elkaar beter te begrijpen. “Als je in Oekraïne een gesprek hebt met je juf op school, krijg je altijd op je donder. Hier wil de school een afspraak met je om je te helpen. Daar hoef je niet bang voor te zijn.”

Er zitten ook grote verschillen in het zorgsysteem. In Oekraïne kun je direct naar een psycholoog. “Je vindt iemand, je belt ‘m en je komt. En je betaalt het zelf.” Natuurlijk werkt dat in Nederland anders door de verzekering, maar dat maakt het ook complex. En dat resulteert ook direct in meer administratie. “In Oekraïne hoefde ik niet zoveel verslagen te schrijven”, zegt Irene. Dat is ook meteen lastig voor haar. “Je kunt je niet voorstellen hoe slim ik in het Oekraïens ben. Al die woorden, al die termen. Ik merk dat ik dat net mis in het Nederlands.”

Anderzijds is de manier van werken van Nederlandse psychologen anders. Een Nederlandse cliënt van Irene zei ooit tegen haar “Nederlandse psychologen zijn te Nederlands”. Volgens Irene zit ‘m dat vooral in het oplossingsgerichte. Nederlanders zijn te direct, te taakgericht. Oekraïners zijn meer relatiegericht. “Met mijn cliënten werk ik vanuit de relatie”, zegt Irene. Daar neemt ze de ruimte voor. “Ik trek bijvoorbeeld voor een sessie geen 50 minuten, maar anderhalf uur uit. […] Nu je het zegt, ik moet dat misschien wel aan Marijn* vragen, of ze daar niets op tegen heeft.”

* Marijn Willem-Snoek is de regiebehandelaar van Irene

De hulpvraag van Oekraïners in Nederland

Het behandelen van trauma’s is zonder twijfel de belangrijkste hulpvraag van Oekraïners in Nederland. “Ik heb ook traumatische ervaringen,” zegt Irene. “Elke Oekraïner, ook als je er niet woont, krijgt zoveel van de oorlog mee. Ook alle psychologen hebben daardoor traumatische ervaringen opgedaan.” Dit resulteert bij Oekraïners in veel agressie.

Maar ook het wennen in een nieuwe cultuur is lastig. Een verhuizing geeft altijd stress, maar een gedwongen migratie is natuurlijk helemaal ingrijpend.

Het omgaan met zware gevallen is voor Irene soms lastig. Het liefst zou ze mensen doorsturen naar bijvoorbeeld een psychiater, maar dat moet dan met een tolk. Of ze moet mensen doorverwijzen naar online sessies met Oekraïense collega’s in Oekraïne. Dat maakt het omslachtig.

Gelukkig kan ze zonder een multidisciplinair team al heel veel voor mensen betekenen. Alleen al door met mensen te praten. Irene vertelt over haar cliënten: Een rijk gezin uit een zwaar gebombardeerde stad in Oekraïne. Ze hebben niets meer, behalve de luxe auto waarmee ze naar Nederland zijn gekomen. “Als u er niet was geweest was ik allang onderuit gegaan.”

Een cliënt die zei: “Ik heb niemand die ik kan vertrouwen. Jij bent mijn enige houvast”

Of het meisje dat ze telefonisch kon bijstaan tijdens een paniekaanval. “Ik voel mijn cliënten heel goed aan”, zegt Irene.  

Dat geeft haar zelf ook heel veel voldoening. “Ik ben zo tevreden over mijn baan. Omdat je de resultaten ziet. Je ziet de dankbaarheid. Ik zit echt op mijn plek. Ik ben heel erg blij dat ik het doe.”

Een advies voor Oekraïense psychologen en Nederlandse GGZ instellingen: Durven!

“Ja, het kost veel energie”, zegt Irene, “maar je maakt mensen zo gelukkig.”

Oekraïense collega’s zou ze verder nog willen aanraden om te proberen minimaal (beter) Engels te leren. “Maar ook als je Engels (of Nederlands) niet perfect is, ook als je een zwaar accent hebt, het maakt niet uit. Doe het gewoon!”