PsyGlobal in gesprek met: Olga Yavtushenko, Oekraïense psycholoog in Nederland

Olga Yavtushenko ziet mensen alle kanten op vluchten op het moment dat de oorlog uitbreekt. Naar andere delen van Oekraïne, naar familieleden in het buitenland, naar het front. In eerste instantie wil ze zelf blijven, aan het werk. Mensen hebben hulp nodig. Als Rusland na een paar weken echter de nabijgelegen Zaporizhia kerncentrale dreigt aan te vallen, wordt de angst zo sterk dat het Olga hindert in haar werk en besluit ze te vertrekken. Olga’s zoon en zijn familie wonen in Nederland en daarmee is haar komst hierheen een logische keuze. PsyGlobal sprak met deze Oekraïense gestalt therapeut in Nederland.

Kennis en ervaring

Olga komt uit Dnipro, een van de grootste steden van Oekraïne. Ze werkt als Gestalt therapeut, maar begon haar carrière als arts. Toen psychologie zich begon te ontwikkelen in Oekraïne, besefte Olga zich dat ze meer interesse had voor dit vakgebied dan voor geneeskunde. Ze haalt haar psychologie master, en volgt daarna een aantal uitgebreide trainingen aan twee Gestalttherapie-instituten, waarvan er één
het oudste instituut in Europa is met een internationaal coachingsteam. Samen met collega’s zet ze in Dnipro zelf een instituut op voor het opleiden van Gestalt therapeuten. Daar onderwijst en begeleidt ze student-psychotherapeuten en werkt ze met eigen cliënten, individueel en in groepen. De laatste jaren richt ze zich specifiek op traumaverwerking.

Naar Nederland

Met zo’n prachtig scala aan opleidingen en ervaring komt Olga aan in Nederland. Ze verwacht eigenlijk niet dat ze een baan gaat vinden. Bovendien is ze in de veronderstelling dat ze na 2 of 3 maanden wel weer naar huis kan. Ze zet zich wel onmiddellijk in als vrijwilliger bij het Rode Kruis. Ze start een steungroep voor gevluchte Oekraïense vrouwen en komt in aanraking met Olga Korol, projectmanager bij Empatia. Korol besluit Olga te helpen met haar project. “Ik was onder de indruk van de betrokkenheid, interesse en wens om dit te doen.” Een paar maanden later krijgt het project funding en krijgt Olga een contract bij PsyGlobal.

Olga werkt bewust met groepen. “Een groep is een mini-maatschappij, waarbij mensen niet alleen steun bij mij, maar ook bij elkaar vinden. Mensen zijn erg onzeker en angstig, zelfs als ze zelf op een veilige plek zijn. Er is natuurlijk social media en internet, en mensen hebben ook veel contact met familieleden en vrienden die nog in Oekraïne zijn.” Olga heeft de kennis en ervaring om een groep in zijn geheel te steunen. “Ik kan mensen de ervaring geven hun mentale toestand te reguleren, in ieder geval voor even. En die ervaring nemen ze weer mee in de rest van hun leven.”

Groepsprogramma

Na een aantal sessies met verschillende groepen (zowel vrouwen als mannen), heeft Olga een goed beeld van wat er speelt bij de Oekraïense ontheemden in Nederland. Op basis van de hulpvraag bouwt ze een programma van zes tot zeven sessies, waarbij ze met de groep verschillende onderwerpen behandelt. Eén van die onderwerpen is het verwerken van nieuws en informatie uit Oekraïne; hoe neem je deze informatie waar, hoe verwerk je het, in hoeverre versterkt het je traumatische ervaring en hoe kun je proberen dit te beperken of voorkomen. Een ander thema is thuis; iedereen die hier is gekomen kreeg te maken met het verlies van hun thuis. Hoe ga je daarmee om en hoe creëer je een nieuw thuis. Daarbij gaat het niet om een fysiek huis, maar om de connectie met nieuwe mensen, op een nieuwe plek.

Deze en andere onderwerpen zorgen ervoor dat trauma’s op een effectieve manier en met gevoel voor de deelnemers kunnen worden aangeroerd en uitgewerkt.

Contact met mensen

Behalve voor de cliënten die Olga ziet in haar steungroep is het ook voor haar persoonlijk een heftige tijd. Wat houdt haar op de been? “Contact met mensen is mijn grootste inspiratie. Het is altijd nieuw, het is altijd een verrassing.”

De mensen die Olga begeleidt komen vrijwillig naar haar toe. “Ze zoeken iets, ze hebben iets nodig. Als we ontdekken wat dat is en dat kunnen uitspreken, dat geeft veel voldoening. Het is de start van een verandering. Dat vult mij. Dat motiveert mij.”

Dit effect was vooral goed merkbaar bij de eerste groep die Olga – nog altijd – begeleidt. “Mensen waren angstig en depressief. De groepssessies resulteerde erin dat de deelnemers een baan, nieuwe vrienden en zelfs nieuwe relaties vonden. Eigenlijk is dat slechts een bijwerking, maar het is een hele existentiële bijwerking. De bijwerking van goede therapie is een gelukkig leven. Ik vind het leuk.”

Het Nederlandse systeem

Olga is erg positief over het Nederlandse zorgsysteem. “Het systeem is heel goed gebouwd en houdt met heel veel factoren rekening. Er zijn veel niveaus in de hulp die je kunt ontvangen. Ik zou graag willen dat we het in de toekomst ook zo in Oekraïne bouwen.” Het Nederlandse systeem is wel duidelijk in vredestijd gecreëerd, zegt Olga. “Het is ontworpen voor een vredig leven, waarin er, naast het sociale zekerheidsstelsel, veel middelen zijn waar iemand op kan rekenen. Er is geen rekening gehouden met de langdurige shocktoestand waar wij bijvoorbeeld in verkeren.

Oekraïense psychologen

Olga heeft een duidelijk beeld waarom het goed is om Oekraïense psychologen in te zetten voor Oekraïense ontheemden met psychische problemen in Nederland. “Trauma behandeling komt heel precies. De psyche beschermt zichzelf tegen trauma, het is heel moeilijk om mensen zo ver te krijgen zich te laten behandelen.” Onderzoek laat zien dat 25-30% van de ontheemden in Nederland psychische klachten hebben, en hoe langer de oorlog aanhoudt, hoe hoger dat percentage zal worden. Als er vervolgens ook nog een cultuur- of taalbarrière is, wordt het nog moeilijker om mensen zo ver te krijgen zich te laten behandelen. Bovendien is het bij traumaverwerking belangrijk dat de ervaring zo goed mogelijk onder woorden wordt gebracht, om zo de verwerking te starten. En dat kan eigenlijk alleen in iemands moedertaal.

Tenslotte bevinden de psychologen zich in dezelfde situatie als hun cliënt, waardoor ze zich goed kunnen inleven. En ondanks diezelfde situatie kunnen ze toch anderen hulp bieden. Olga: “Het zijn speciale mensen, want ondanks alles is het nog altijd (en bovenal) hun levensmissie om anderen te helpen. Er wordt vaak gezegd dat mensen die psychologie gaan studeren van jongs af aan altijd al ‘de psycholoog’ zijn, bijvoorbeeld binnen hun eigen familie. Ze hebben enkel nog een professionele opleiding nodig.”

Olga’s leven vandaag de dag

Het oorspronkelijke plan om slechts een maand of drie in Nederland te verblijven, is niet gerealiseerd. Olga is op dit moment al ruim 20 maanden in Nederland, en het ziet er niet naar uit dat ze snel terug kan keren naar Oekraïne. Olga heeft het, ondanks alle uitdagingen, haar missie gemaakt om Oekraïeners in Nederland te helpen. Dat doet ze via de drie groepen die ze begeleidt met haar programma en als psycholoog bij een GGZ-instelling in Zuid-Holland. Daarnaast ondersteunt ze PsyGlobal in de intervisiesessies voor Oekraïense psychologen. En tenslotte is ze druk bezig met het leren van Engels, iets waarin ze de afgelopen maanden ongelooflijke vooruitgang heeft geboekt.

Olga’s verhaal laat zien dat één persoon in de levens van vele anderen een groot verschil kan maken. Haar toewijding, empathie en professionaliteit maken haar tot een zeer waardevolle collega en een voorbeeld voor velen.