PsyGlobal in gesprek met: Herman Nugteren, bestuurder bij Trauma Care Company, over improviseren en doen wat je kunt

“Ik was chauffeur. Potverdorie, die mensen zaten allemaal in vakantiekampen ergens achteraf in de polder. Er was geen buslijn, helemaal niks. Dus ik reed in het begin de Oekraïense hulpverleners rond. Dan zat ik in een of andere kroeg te wachten tot ze klaar waren en dan haalde ik ze op en dan bracht ik ze weer naar het volgende vakantiepark of opvanglocatie.” 

Vanaf het moment dat de eerste Oekraïense ontheemden in Nederland aankwamen stond Herman Nugteren met zijn team van Oekraïense coaches bij Trauma Care Company klaar om hen te begeleiden. Drie jaar later doet hij dat nog steeds, met alle uitdagingen die daarbij komen kijken. “In het begin is het alle zeilen bij, maar mijn zeilen zelf moeten niet gaan scheuren.” 

Een gesprek tussen PsyGlobal en de initiatiefnemer van Trauma Care Company, Herman Nugteren. 

Trauma Care Company, drie initiatieven

Toen tien jaar geleden grote groepen Syrische vluchtelingen naar Nederland kwamen, werden gemeenten volledig overvallen. Er was nauwelijks beleid of kennis over de impact van oorlog en ontheemding, terwijl de zorgen over getraumatiseerde kinderen en ouders groot waren.

Herman werkte op dat moment, na jarenlange ervaring als hulpverlener in oorlogsgebieden, in de Nederlandse jeugdzorg. Vanuit de urgentie die hij zag, richtte hij Trauma Care Company op, een organisatie die zich specialiseert in trauma-sensitieve begeleiding van zowel kinderen als volwassenen.

Het was ook duidelijk dat er veel behoefte was aan kennis en deskundigheid bij professionals. Samen met Anne van den Ouwelant, die op dat moment werkzaam was in de favela’s van Rio, richtte Herman Trauma Company op: een opleidingsinstituut voor professionals in onder meer het onderwijs, de zorg, het COA en Defensie, gericht op trauma-sensitief werken.

En tenslotte was er Kinder Company, voor kinderen van 0 tot 5 jaar, opgericht samen met Simone Smaal, voormalig collega van Herman uit de jeugdzorg. In deze levensfase spreken we meestal nog niet van trauma, maar zijn er vaak wel zorgen over gedrag, hechting of ingrijpende ervaringen.

Zo groeiden vanuit de praktijk drie samenhangende initiatieven, ieder met een eigen focus, maar met dezelfde missie: het bieden van veilige, deskundige ondersteuning aan mensen die zijn geraakt door trauma.

Na een aantal jaar nam de focus op (Syrische) vluchtelingen af, tot voor kort was nog maar 10% van het werk van Trauma Care Company gericht op deze doelgroep. Tot de oorlog in Oekraïne begon en Herman en zijn team hetzelfde zagen gebeuren als met de Syriërs: Gemeenten werden weer verrast met een doelgroep die ze niet kenden en een situatie waar nog geen beleid voor was.

Herman ging direct op zoek naar Oekraïense zorgprofessionals, nog vóór er concrete aanvragen lagen. Met de komst van de eerste aanvragen werd het echt pionieren en reed Herman zelf zijn team rond door de regio. “Potverdorie, die mensen zaten allemaal in vakantiekampen ergens achteraf in de polder. Er was geen buslijn, helemaal niks. Dus ik reed in het begin de Oekraïense hulpverleners rond.” Het aantal aanvragen voor hulp groeide en daarmee groeide ook het Oekraïense team, onder andere met de hulp van PsyGlobal. Inmiddels heeft Herman twaalf coaches in dienst die Oekraïense cliënten begeleiden en stabiliseren. 

Begeleiden versus behandelen

Het is geen behandeling die het team van Trauma Care Company aanbiedt, het is begeleiding. Coaches proberen de constante alarmbellen in het hoofd van cliënten tot rust te brengen, of op zijn minst onder controle te krijgen.

Het team van Trauma Care Company wordt ingezet door gemeenten en opvanglocaties in de regio centraal Nederland wanneer bewoners psychische klachten hebben. Herman: “In het begin noemden we onze mensen psychologen. Maar onze psychologen mogen niet behandelen, alleen stabiliseren.” De verwachtingen waren daardoor veel te hoog. Daarom noemt Herman zijn mensen nu ‘coaches’. “En natuurlijk zijn het coaches met een vaak universitaire achtergrond [..] en therapeutisch aan het werk gaan, maar we mogen het zo niet noemen in Nederland.” 

Als Trauma Care Company op locatie komt, staan cliënten al in de overdrive. Stabiliseren of begeleiden haalt dan even de druk van de ketel, maar eigenlijk zouden al deze cliënten, vroeg of laat, een behandeling gegund moeten krijgen binnen de GGZ. Volgens Herman is daar nog veel te weinig aanbod. Zijn team krijgt te maken met zware psychische problemen, maar kan mensen onvoldoende doorverwijzen. Herman pleit voor veel minder regels. Zijn mensen, maar ook andere coaches en social workers die bijvoorbeeld werken via PsyGlobal, moeten gewoon zelf kunnen behandelen en niet hoeven wachten op die ingewikkelde GGZ-route. 

Grenzen aan inzetbaarheid

Deze zware, onbehandelbare gevallen trekken een wissel op Herman’s team. De coaches hebben het zelf niet makkelijk, en krijgen daarnaast te maken met zware problemen van cliënten die ze niet kunnen oplossen. “In het begin is het alle zeilen bij, maar mijn zeilen zelf moeten niet gaan scheuren.” Herman is zuinig op zijn mensen. Dat begint al bij de voorbereiding: In de vacaturetekst wordt al eerlijk verteld dat het zwaar en eenzaam werk is. De coaches zijn veel op pad, werken alleen en komen vaak mensen tegen die helemaal geen hulp willen aanvaarden. Voor nieuwe medewerkers organiseert Trauma Care Company een informatiemiddag waar ze nog verder worden voorbereid op het inhoudelijke werk. Vaak hebben de psychologen in Oekraïne vooral ervaring opgedaan met echtscheidingen en bedplassende kinderen. Thema’s van ‘de rijken’, die totaal niet overeenkomen met de problematiek van Oekraïense ontheemden in Nederland. Daar wil Herman zijn mensen graag goed op voorbereiden. 

Elke Oekraïense medewerker is gekoppeld aan zowel een Nederlandse SKJ-geregistreerde collega als een Oekraïense collega.. Daarnaast organiseert Trauma Care Company wekelijks supervisie, maar alsnog merkt Herman dat de mensen soms moeilijk overeind blijven. Ook binnen het Oekraïense team heerst natuurlijk het taboe op praten over psychische problemen, dus wordt er continu gezocht naar manieren om elkaar te ondersteunen. 

Hoe nu verder? 

Het Oekraïense team van Trauma Care Company blijft uitbreiden. Volgens Herman gaat de toestroom van Oekraïeners alleen maar toenemen, en zal de vraag naar psychische hulp ook stijgen. “In het begin kregen we geen aanmeldingen. Maar vanuit de wetenschap klopt dat ook, want iedereen wil bed, huis, veilig, klaar. […] Dan krijg je eerst de ‘GGZ-mensen’, die al met problemen deze kant op kwamen en die steeds instabieler worden. […] En nu zie je de mensen die stabiel binnenkwamen, maar die instabiel beginnen te worden door de situatie.” En dat worden er steeds meer. 

De mogelijkheid om deze mensen door te verwijzen naar een psycholoog in de regio is echter cruciaal. Volgens Herman is de vraag naar gespecialiseerde GGZ-behandelaars enorm. “Wij zitten er bovenop en zien dagelijks hoeveel behoefte er is aan passende behandeling,” zegt hij. “Er is geen enkele opvanglocatie waar niet minimaal vier of vijf bewoners zijn die eigenlijk direct doorverwezen zouden moeten worden naar een psycholoog.”

Bent u geïnteresseerd om samen te werken met een Oekraïense psycholoog in uw organisatie of instelling? Neem dan vrijblijvend contact met ons op via info@psyglobal.org. We denken graag met u mee.