PsyGlobal in gesprek met: Katerina Fedina, Oekraïense psycholoog in Nederland

Op het moment dat de oorlog uitbreekt is Katerina met haar Nederlandse man in Nederland. Ze ziet het aantal cliënten van haar psychologie praktijk in Oekraïne in één dag met 70% afnemen. Diezelfde dag nog besluit ze om in Nederland te blijven en hier een bestaan op te bouwen. Maar dat blijkt knap lastig. “Ik heb verschillende, schijnbaar succesvolle sollicitatiegesprekken gehad. De organisaties hadden echter geen idee hoe ze mij officieel in dienst moesten nemen. Ik had op dat moment nog geen erkend diploma en kreeg alleen onbetaald vrijwilligerswerk aangeboden.”

Op dit moment werkt Katerina via PsyGlobal vier dagen per week als psycholoog bij twee GGZ-instellingen in het zuiden van Nederland. Ze vertelt over haar carrière, haar zoektocht naar een baan in Nederland en de verschillen die ze in haar privéleven en in haar werk tegenkomt.  

Een onverwacht carrière pad

Na een masteropleiding Psychologie besluit Katerina toch niet aan de slag te gaan als psycholoog. Tijdens haar studie werkt ze in PR en ze ziet goede carrièrekansen en financiële zekerheid voor zichzelf in dit werkveld. “In Oekraïne werd het beroep van psycholoog lange tijd niet als vooruitstrevend of goed betaald beschouwd. Daarom volgde ik na mijn afstuderen aan de universiteit een ander carrière pad – een pad waarin ik al ervaring had en vooruitzichten voor een snelle carrièreontwikkeling. Ik heb gekozen voor financiële onafhankelijkheid.”

Toch merkt ze dat haar hart bij de psychologie ligt. Na een aantal jaar als succesvolle PR en marketingspecialist, voelt ze dat ze voldoende zelfvertrouwen heeft opgebouwd om een carrière als psycholoog na te streven. Dit heeft uiteraard consequenties voor haar financiële situatie, maar dat is op dat moment geen probleem meer. Katerina wil nu vooral doen waar ze gelukkig van wordt. Ze volgt een opleiding tot psychotherapeut en doet de nodige praktijkervaring op bij verschillende geestelijke gezondheidsorganisaties en als onafhankelijk psycholoog. In 2017 opent ze haar eigen psychologie praktijk.

Gedijen op nieuwe grond

Als de oorlog uitbreekt en Katerina en haar man besluiten om in Nederland te blijven, sluit ze haar eigen praktijk. “Dat was een enorm verlies voor mij. In vijf jaar heb ik mijn praktijk ontwikkeld. Het was mijn levenswerk en mijn enige bron van inkomsten. Deze periode was een uitdaging. Ik raakte mijn bedrijf kwijt en had lange tijd moeite om werk te vinden.”

Ze gaat aan de slag als serveerster in een restaurant. “Dat was de enige plek waar ik werd aangenomen.” Uiteindelijk blijkt dit voor Katerina een erg waardevolle ervaring. “Door deze baan besefte ik dat ik, als een bloem, kon gedijen op nieuwe grond, en dat ik kon overleven en me kon aanpassen aan nieuwe omstandigheden.” Vanaf augustus beginnen ook de eerste uitnodigingen voor sollicitatiegesprekken als psycholoog binnen te druppelen, en in oktober 2022 tekent ze een contract bij PsyGlobal.

Toegevoegde waarde

Vanaf het moment dat ze haar eerste ‘serieuze’ werkcontract heeft getekend begint Katerina aan een groot leerproces. In eerste plaats moet ze natuurlijk de taal leren, maar ook de manier waarop de Nederlandse gezondheidszorg werkt. Pas sinds kort heeft ze het gevoel dat ze op de juiste plek is beland. Ze beseft zich nu meer en meer dat ze echt van toegevoegde waarde is als Oekraïense psycholoog in Nederland. “Ik voel het vooral sterk als ik zie dat Nederlandse professionals moeite hebben om onze Oekraïense mentaliteit of taal te begrijpen. Op die momenten besef ik de waarde en het unieke karakter van mijn aanbod op de arbeidsmarkt als Oekraïens-sprekende specialist.”

Verschillen tussen Nederland en Oekraïne

Katerina ziet veel verschillen tussen Nederland en Oekraïne, alleen al als het gaat om de manier waarop de psychologische zorg is georganiseerd. “Het geestelijke gezondheidszorgsysteem in Oekraïne is minder georganiseerd, veel kwetsbaarder en zelfs corrupt.”, vertelt ze. “Ik ben oprecht dankbaar voor hoe de Nederlandse overheid zich inzet voor het behoud van een kwalitatief hoogstaand, transparant stelsel van geestelijke gezondheidszorg, dat prioriteit geeft aan het welzijn van haar burgers. Ik beschouw de beschikbaarheid van gratis psychologische hulp voor Oekraïners in Nederland als een grote prestatie. Natuurlijk is het Nederlandse systeem, zoals elk systeem, niet feilloos. Het werkt misschien langzaam, maar het werkt wel. Ik ben getuige geweest van de vooruitgang van mijn eigen cliënten en de cliënten van mijn collega’s die gekwalificeerde hulp krijgen, waardoor hun welzijn aanzienlijk verbetert.”

Een ander groot verschil tussen Oekraïne en Nederland is volgens Katerina de mentaliteit. Ze is positief over de mentaliteit van Nederlanders. “Communicatie is eenvoudig. Nederlanders zijn erg beleefd en direct, wat ik op prijs stel. Communicatie is gebaseerd op wederzijds respect en geeft een gevoel van veiligheid en waardering.”

Wat ze wel ziet, is dat Oekraïners het gewend zijn om een meer persoonlijke relatie op te bouwen, bijvoorbeeld met collega’s. “Het is bijvoorbeeld gebruikelijk dat we na het werk samenkomen en socialiseren, waarbij we persoonlijke aspecten van ons leven delen.” Nederlanders maken volgens Katerina een duidelijk onderscheid tussen hun professionele en persoonlijke leven. “Misschien is dit wel hetgeen dat ik in Nederland het meest mis.”

“Soulfulness”

Als het gaat om het bouwen van persoonlijke relaties is de parallel met het werkveld van psycholoog snel gemaakt. “Ik merk dat mijn collega’s hier erg gefocust zijn op het werken volgens protocollen, om specifieke resultaten te bereiken.” Volgens Katerina werken Oekraïense psychologen meer ‘soulful’, met meer gevoel, waardoor er ruimte is voor spontaniteit, creativiteit en hopelijk openheid. Bovendien ziet ze een zekere afstand tussen de psycholoog en zijn of haar cliënt. Ze begrijpt waarom dat zo is, maar tegelijkertijd vindt ze het een gemiste kans. “Ik ben van mening dat het creëren en behouden van afstand tussen de psycholoog en de cliënt leidt tot het verlies van een zeer belangrijke verbinding en zo invloed heeft op de mate van vertrouwen die de cliënt heeft in de psycholoog en hun gedeelde werk. De effectiviteit van psychologisch werk hangt rechtstreeks af van hoeveel vertrouwen de cliënt in de psycholoog heeft.”

Anti-autoritair ouderschap

Zo’n 70-75% van de cliënten die Katerina in haar werk ziet, heeft psychologische problemen gerelateerd aan trauma. Vaak bestonden deze trauma’s al maar zijn ze door de oorlog extra aangewakkerd. Ze heeft veel te maken met huiselijk geweld, (alcohol-) verslaving en problematisch of anti-autoritair (of onbegrensd) ouderschap. Vooral dat laatste was volgens Katerina altijd al een probleem voor Oekraïners, en dit wordt extra zichtbaar sinds de oorlog woedt, mede door een schuldgevoel van de ouders naar het kind.

Ze werkt in haar sessies gelijktijdig met de ouders en het kind. “Ik ben ervan overtuigd dat de effectiviteit van psychologisch werk verband houdt met het veranderen van opvoedingsstijlen. Kinderen hebben niet veel nodig: Het is belangrijk dat ze zich veilig voelen tijdens de sessies, emotioneel contact hebben, betrokken zijn en spelenderwijs inzichten verwerven. De nadruk ligt vooral op het veranderen van opvoedingspatronen, waarbij ouders worden geholpen de innerlijke hulpbronnen te vinden om hun gedrag in de relatie met hun kind te veranderen. In de context van oorlog en gedwongen emigratie is het ontdekken van deze hulpbronnen voor ouders logischerwijs een uitdaging.”

Een advies voor Oekraïense collega-psychologen: Geloof in jezelf!

“Het vinden van een baan in Nederland was voor mij een resultaat van 50% geluk en 50% doorzettingsvermogen. Tijdens mijn zoektocht heb ik iedereen benaderd. Ik gaf de hoop niet op, zelfs niet toen de ene na de andere afwijzing binnen kwam.

Als ik mijn collega’s daarom iets kan aanbevelen, is het om in zichzelf en in hun kennis te geloven, niet bang te zijn om risico’s te nemen en open te staan ​​voor nieuwe kansen. En natuurlijk om voortdurend de taal, of beter nog, de talen (Engels en Nederlands) te leren.”