09 februari 2024

PsyGlobal, een boekje open over: Voordelen van de inzet van anderstalige GGZ-professionals

De afgelopen weken deelden we op LinkedIn een serie over hoe anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren en hoe de inzet van deze professionals de kosten en de druk op het huidige personeel kan verlagen. Een volledig overzicht van deze voordelen voor u als organisatie vindt u in dit artikel nog eens op een rij.

Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg verbeteren?

Er zijn verschillende redenen waarom de inzet van anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg verbetert:

De vertrouwensband tussen cliënt en behandelaar

De literatuur is het erover eens: een goede vertrouwensband is essentieel voor effectieve gezondheidszorg. Het belang van deze therapeutische relatie is zelfs twee keer zo groot als de specifieke therapie. Deze vertrouwensband is nog belangrijker als we te maken hebben met een kwetsbare doelgroep als vluchtelingen en asielzoekers, die mogelijk terughoudend is als het gaat om geestelijke gezondheidszorg. Het is belangrijk voor cliënten om te merken dat ze begrepen en serieus genomen worden, zonder vooroordelen. Een goede vertrouwensband leidt tot meer participatie van de cliënt en daardoor tot effectievere zorg.

Cliënten voelen zich over het algemeen* sneller op hun gemak bij een behandelaar die hun culturele referentiekader deelt. Deze behandelaar heeft een beter begrip voor de culturele context en waarden van de cliënt, en daarmee ook voor de uitdagingen waar de cliënt mee wordt geconfronteerd. In een context waarin de werkdruk hoog is en tijd vaak een belemmerende factor, kan dit significante voordelen bieden.

* De aanname dat een behandelaar met dezelfde achtergrond automatisch beter in staat is om een cliënt te begrijpen behoeft nuance. Niet elk individu binnen een bepaalde demografische of culturele groep deelt dezelfde overtuigingen of ervaringen.

De taalbarrière overbruggen

Communicatie tussen GGZ-professionals en cliënten is essentieel. Gezondheidsprofessionals in verschillende onderzoeken geven consequent aan dat taalbarrières hun werk met vluchtelingen en asielzoekers belemmeren.

Een veelgebruikte strategie om taalbarrières te overwinnen, is communicatie via tolken. Hier zitten echter sterkte belemmeringen aan:

Een extra persoon in de ruimte bemoeilijkt het voeren van een vloeiend gesprek en beïnvloedt de dynamiek tussen behandelaar en cliënt
De kans is aanwezig dat een tolk diens eigen interpretatie laat meewegen
De inzet van tolken binnen de familie zorgt voor problemen met vertrouwelijkheid
Sessies worden langer en duurder
Continuïteit kan niet worden gegarandeerd, terwijl sommige bronnen van mening zijn dat de vertrouwensband met de tolk net zo belangrijk is als met de behandelaar

De inzet van een behandelaar met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt is een logische manier om taalbarrières te overbruggen. Behalve het concreet spreken van dezelfde taal biedt een behandelaar de cliënt ook een dieper cultureel begrip en wordt er snel een vertrouwensband gecreëerd, essentieel voor een succesvolle behandeling.

Betere diagnostiek

De juiste diagnose stellen voor een cliënt met een andere culturele achtergrond is moeilijk. Zowel cliënt als behandelaar weet niet goed hoe de ander bepaalde klachten interpreteert en/of classificeert. Wat is persoonlijkheid en wat is cultuur? Wat is cultuur en wat is trauma?

Wellicht is in sommige culturen een psychopathologisch ogende reactie (zoals agressief of teruggetrokken gedrag of het horen van stemmen) normaal, of wordt het gezien als een normale reactie op een bepaalde ingrijpende levensgebeurtenis. Bovendien zijn tests en vragenlijsten voor classificatie en diagnostiek altijd afgezet tegen normen van specifieke Amerikaanse of Noordwest-Europese populaties. Ook de testafname heeft invloed op de antwoorden. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat een cliënt de taalvaardigheid mist om de juiste nuances aan te geven, of druk voelt om sociaal wenselijke antwoorden te geven.

Het komt regelmatig voor dat cliënten met een migratieachtergrond een andere diagnose krijgen dan cliënten met een Nederlandse achtergrond, terwijl ze dezelfde indicaties hebben. Ook worden anderstalige cliënten vaak onderbehandeld en eerder doorverwezen naar de psychiatrie, terwijl bestaande psychotherapiebehandelingen ook voor hen effectief kunnen zijn.

Het inzetten van een behandelaar met dezelfde achtergrond als de cliënt leidt tot een beter begrip voor de culturele context van psychische klachten en een juiste interpretatie van bepaalde symptomen. Dit verhoogt de kans op een juiste diagnose en daarmee een meer effectieve behandeling.

Verminderen van zorgongelijkheid

Vluchtelingen en ontheemden zijn een kwetsbare groep als het gaat om geestelijke gezondheid. Traumatische ervaringen in het thuisland, een gedwongen (vaak ook traumatische) migratie, discriminatie in het gastland; het is geen wonder dat 30% van de volwassen vluchtelingen een depressie of PTSS ontwikkelt. Toch gaan vluchtelingen en ontheemden niet snel met mentale klachten naar een arts. Ze beschouwen hun psychische problemen als iets dat bij hun huidige sociale omstandigheden hoort. Daarnaast vinden ze hun weg niet (gemakkelijk) naar de juiste zorg, zijn er taal- en cultuurverschillen, een gebrek aan vertrouwen en bovenal rust er vaak een taboe op psychische ziekten.

Áls mensen dan de stap zetten naar de huisarts of psycholoog, ontvangen ze vaak niet de juiste zorg. Taalbarrières en cultuurverschillen zorgen voor onjuiste diagnostiek, onjuiste verwachtingen en een gebrek aan vertrouwen. De behandeling leidt vaak niet tot het gewenste resultaat.

Dit alles zorgt voor zorgongelijkheid. Zorgongelijkheid ontstaat wanneer bepaalde groepen systematische lagere kwaliteit van zorg ontvangen dan de algemene bevolking. Ofwel omdat ze de zorg niet (willen) krijgen, ofwel omdat de zorg niet op de juiste manier is vormgegeven. Deze ongelijkheden worden vaak waargenomen in de gezondheidszorg voor etnische minderheidsgroepen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een commissie voor de sociaal bepaalde gezondheidsverschillen opgericht om landen te ondersteunen en aanbevelingen te doen die ongelijkheden in gezondheid aanpakken. Het verminderen van ongelijkheden in de gezondheidszorg vereist dat gezondheidszorgmiddelen gericht worden ingezet naar achtergestelde groepen. In verschillende bronnen benadrukken gezondheidsprofessionals de noodzaak van extra middelen zoals tolkendiensten en cultuursensitieve training om de kwaliteit van zorg voor vluchtelingen en asielzoekers te verbeteren.

Een behandelaar met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt vermindert zorgongelijkheid, mits deze cliënt de weg naar zorg vindt. Hier ligt ook een belangrijke taak voor huisartsen, gemeenten , om de barrière richting geestelijke gezondheidszorg weg te nemen.

**Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de kosten verlagen?**

Anderstalige GGZ-professionals helpen ook om de kosten van zorg te verlagen. In een tijd waarin een derde van de GGZ-aanbieders moeite heeft het hoofd boven water te houden, is dit een erg welkom neveneffect.

Vroegsignalering

Ontheemden en vluchtelingen hebben een verhoogd risico op psychische problemen. Toch gaan ze niet snel met mentale klachten naar een arts. Ze denken dat het erbij hoort, ze vinden hun weg niet goed naar de juiste zorg, en vaak heerst er een taboe op psychische problemen.

Preventie, vroegsignalering en vroegtijdige behandeling helpen. Het helpt ontwikkelingen van ernstige aandoeningen of escalaties voorkomen of vertragen, behandelingen zijn effectiever en kans op herstel is groot En bovendien worden er door vroegsignalering veel kosten bespaard.

We weten dat vluchtelingen en ontheemden een verhoogd risico lopen op psychische klachten. Bovendien weten we wie deze mensen zijn en waar ze zich bevinden. Via gemeenten, GGD en de huisarts zijn preventie en vroegsignalering goed te regelen.

Anderstalige GGZ-professionals kunnen worden ingezet binnen gemeentes en de GGD. Zij kunnen cultuurspecifieke preventieprogramma’s opzetten, collega’s trainen en adviseren of jeugdzorg en wijkteams ondersteunen.

Anderstalige GGZ-professionals kunnen ook worden ingezet als POH-GGZ. In die hoedanigheid kunnen ze laagdrempelige, vroegtijdige psychische hulp aanbieden in de eigen taal. Ze zullen sneller bepaalde klachten (juist) kunnen interpreteren en classificeren en op die manier de juiste diagnostiek bevorderen

Kosten van de behandeling

De inzet van behandelaars met dezelfde culturele achtergrond als cliënten heeft een positief effect op de behandeling an sich, maar daarmee ook op de kosten die er mee gemoeid zijn.

Behandelingen en behandeltrajecten worden korter: er hoeft niet, of minder uitgebreid, te worden stilgestaan bij culturele verschillen en de implicaties hiervan in de behandeling. In de individuele sessies hoeft geen tolk te worden ingezet. Hierdoor gaat geen kostbare tijd verloren of hoeft de sessie niet verlengd te worden. Bovendien bespaar je de kosten voor een tolk.

Naast korter, worden behandelingen en behandeltrajecten ook effectiever. We zien veel uitval in de behandeling van cliënten met een migratie-achtergrond. Door onbegrip, of bijvoorbeeld doordat er op het laatste moment geen tolk beschikbaar is. Dit is anders bij een behandelaar met dezelfde achtergrond: Cliënt en behandelaar begrijpen elkaar. Er is geen (of minder) ruis op de lijn door een tolk, een taalbarrière of culturele verschillen. Een meer effectieve behandeling leidt tot minder hoge kosten.

**Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de werkdruk verlagen?**

Bij elke GGZ-instelling in Nederland staan inmiddels anderstalige cliënten op de wachtlijst of onder behandeling. Dit gaat niet veranderen. Het behandelen van cliënten met een andere achtergrond is complex. De taal, de cultuur en de interpretatie van symptomen en klachten maakt het moeilijk om goede zorg te verlenen. Dit kan veel stress opleveren bij behandelaars. Behandelingen kosten meer moeite en bovendien veel tijd, die er vaak niet is.

GGZ-instellingen staan al enorm onder druk en hebben te maken met een schrikbarend tekort aan personeel en veel verloop. Volgens Zorgvisie* kost het vertrek van een werknemer een zorgorganisatie gemiddeld 42.000 euro. Alleen dat is al reden genoeg om de druk op huidig personeel te willen verlagen.

Voor behandelaars met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt is behandelen veel gemakkelijker. De taal is geen obstakel, er is cultureel begrip en klachten zijn beter te duiden. Door anderstalige cliënten door te schuiven naar behandelaars met dezelfde achtergrond wordt de druk op de rest van het personeel verlaagd en is de kans op uitval kleiner.