Author: admin

“Vier jaar geleden sprak ik een Iraanse meneer, mijn leeftijd, opgeleid als psycholoog en in Teheran tien jaar lang in psychiatrische klinieken gewerkt. Hij wist echt waar hij over praatte”, vertelt Baer Jonkers. Deze man was net statushouder geworden in Nederland, woonde met zijn vrouw en twee kinderen op een klein appartement in Amsterdam, en kon geen baan vinden. “Het is toch ongelofelijk dat die man daar zat, een bak ervaring, en dat hij dan niet kan werken? Terwijl er zoveel mensen zijn met dezelfde taal en cultuur die hulp nodig hebben.”

Directeur zorg en directeur bedrijfsvoering

Baer Jonkers start zijn carrière als psycholoog bij een grote GGZ-instelling. Na ongeveer 7 jaar als behandelaar laat hij zich omscholen richting manager bedrijfsvoering. “Het werk als psycholoog was te passief voor mij. Ik moest te veel stilzitten.” Via een gemeenschappelijke vriendin komt Baer begin 2022 in contact met Esther, die het idee voor PsyGlobal met hem deelt. Baer is enthousiast, stapt in, en zo kreeg PsyGlobal direct een directeur zorg (Esther) en een directeur bedrijfsvoering (Baer). Een gouden combinatie, zo blijkt.

Al vrij snel komt de focus bijna volledig te liggen op Oekraïne. Dan ontstaat ook de samenwerking met de Opora Foundation (samengebracht in het Empatia programma).

Grote ambitie voor PsyGlobal

“Over vijf jaar is PsyGlobal dé specialist op het gebied van het enerzijds vinden van anderstalige psychologen en hen anderzijds zo snel mogelijk aan het werk te krijgen bij Nederlandse GGZ instellingen”, zegt Baer. Idealiter weet PsyGlobal dan precies per nationaliteit en per situatie welke route er bewandeld moet worden om psychologen zo snel mogelijk te screenen, diploma’s te valideren etc. Voor elke nationaliteit, en voor zowel online als offline therapie.

Op die manier is PsyGlobal in staat om flexibel mee te bewegen met dat wat er in de wereld gebeurt. Of het nou gaat om een oorlog of een natuurramp, er staan psychologen klaar om mensen met psychische klachten op te vangen.

Daarnaast gelooft Baer ook heel sterk in het trainings- en intervisie programma om alle psychologen zo snel mogelijk kennis te laten maken met bijvoorbeeld de methodieken die in Nederland vaak ingezet worden: ”Je wilt dat anderstalige psychologen ondersteuning krijgen en getraind worden in behandelmethodieken die evidence-based zijn en in Nederland belangrijk zijn bij de uitvoering van het werk als psycholoog. Denk daarbij aan CGT, EMDR of SFT.”

Pionierende GGZ-instellingen

Met een database vol anderstalige psychologen lijkt de ambitie van PsyGlobal haalbaar. De uitdaging nu is om GGZ-instellingen te vinden die met anderstalige psychologen willen werken. De feedback die vaak terugkomt is dat GGZ-instellingen al zoveel aan hun hoofd hebben. Dat het werken met een anderstalige psycholoog te veel moeite kost. Dat vindt Baer erg jammer. Hij nodigt GGZ-instellingen van harte uit met hem in gesprek te gaan zodat eventuele barrières en twijfels weggenomen kunnen worden. “We merken dat, als we een Oekraïens sprekende psycholoog helpen aan een baan bij een GGZ instelling, de cliënten vanzelf komen.” Bovendien zet je je als GGZ-instelling op deze manier in voor het maatschappelijk belang. Je steekt je nek uit voor mensen in nood. En dan kies je ervoor om het niet allemaal zelf te willen doen, maar om mensen een betaalde baan te geven. Die mensen kunnen een toekomst opbouwen, sneller integreren.

Wilt u als GGZ-instelling samenwerken met een anderstalige psycholoog? Vul dan ons formulier in, dan gaan wij op zoek naar de juiste kandidaat voor uw organisatie.

Baer vertelt dat hij van de GGZ-instellingen waar al een psycholoog via PsyGlobal werkzaam is, de feedback krijgt dat ze blij verrast zijn over hoe gemakkelijk het gaat. De psychologen zijn slimme, capabele mensen, er wordt goed gecommuniceerd, en – het belangrijkste – er worden mensen geholpen. “Je bent Oekraïner, je komt in Nederland aan en dan kun je binnen de reguliere systemen aankloppen bij een psycholoog in je eigen taal. Dat vind ik heel mooi.”

Blijven verbeteren

Ondertussen gaat PsyGlobal door met het optimaliseren van het programma. Daarbij hoort ook het zorgen voor de psychologen zelf. “Psychologen vinden het fijn om zich in te zetten voor hun landgenoten, maar hebben zelf ook hun problemen of uitdagingen. Daarom organiseren we intervisie sessies, zodat ze hun ervaringen als behandelaar weer met elkaar kunnen delen.”

Ook Nederlandse psychologen kunnen een belangrijke rol spelen in de zorg voor Oekraïense en anderstalige cliënten. “Ga het gesprek aan met je manager”, zegt Baer. “Stel voor om voor een dag(deel) een anderstalige psycholoog neer te zetten binnen je organisatie. Of vraag of je – eventueel samen met een Oekraïense psycholoog – proactief een opvanglocatie mag bezoeken om te kijken of je daar kunt helpen. Zo zorg je mogelijk ook weer voor een toestroom van patiënten bij jouw GGZ-instelling.”

Leren van elkaar

Het is volgens Baer een enorme verrijking om met anderstalige psychologen samen te werken. “Je kunt zoveel leren door alleen al anderen aan het werk te zien”, zegt hij. Het besef dat de manier waarop je altijd werkt niet de enige (juiste) manier is, het gebruik van andere technieken, een ander referentiekader; het kan je allemaal zoveel brengen. Ook het leren over andere culturen is een verrijking. “Ik hoorde van de week het verhaal van een Eritreeër, die helemaal onderuitgezakt tegenover zijn huisarts zat. De huisarts dacht dat deze man ongeïnteresseerd was. Het bleek echter dat in Eritrea mensen zich soms lager positioneren dan iemand waar ze respect voor hebben. Dat doen ze juist om dat respect te uiten. Als je dat weet komen dingen in een volkomen ander perspectief.”

En hoe is het afgelopen met de Iraanse psycholoog?

Een week geleden vindt Baer per toeval het whatsapp gesprek van vier jaar geleden terug in zijn telefoon. Hij besluit de man een bericht te sturen. Hij krijgt direct een reactie, in foutloos Nederlands. De man vertelt dat hij fulltime als behandelaar in dienst is bij een Nederlandse GGZ instelling. “Dat zo iemand dan toch zijn weg heeft gevonden in het systeem en nu een fulltimebaan heeft in zijn vakgebied. Dat is toch fantastisch?”

Esther Haaijema slaakt in eerste instantie een zucht van verlichting als de GGZ-instelling waar ze werkt haar deuren sluit voor internationale cliënten. Want psychotherapie met een tolk, dat vindt ze maar niks. Tegelijkertijd beseft ze zich dat het stoppen met aanbieden van psychische hulp aan anderstalige cliënten in Nederland ook geen optie is. Het moet anders. Maar hoe?

Cultuurverschillen

Esther Haaijema is “psychotherapeut in hart en nieren”. Ze heeft veel ervaring in het behandelen van anderstalige cliënten. Vaak met een oorlogstrauma, maar ze krijgt ook veel te maken met genderproblematiek. En er zijn veel vluchtelingen en immigranten die al psychische klachten hadden voordat ze naar Nederland kwamen. De taalbarrière maakt het lastig werken, vertelt ze. Maar ook de cultuurverschillen hebben een grote impact op de therapie. “Ik heb moeite met diagnostiek. Want wat is persoonlijkheid en wat is cultuur? Wat is cultuur en wat is trauma?”

Het ontstaan van PsyGlobal

Na haar studie psychologie gaat Esther een post-doc doen gericht op ontwikkelingssamenwerking; NOHA, ‘Network on Humanitarian Action’. Hoewel ze inmiddels jarenlang praktiserend psychotherapeut is, blijft het optimaliseren voor mentale zorg voor kwetsbare groepen haar in gedachten bezighouden.

In reactie op de problemen in de zorg voor anderstaligen en de toenemende digitalisering ontstaat het idee om hier zelf iets in te gaan opzetten. Tijdens een gesprek met iemand van WarChild krijgt het programma meer vorm: Laagdrempelig en online psychologische hulp aanbieden aan expats en immigranten, door psychologen met dezelfde culturele achtergrond en moedertaal. Dat was het plan. En toen brak de oorlog in Oekraïne uit..

Andere focus

Met de komst van alle Oekraïense ontheemden naar Nederland, die direct de mogelijkheid hadden om in Nederland te werken, wordt de focus van PsyGlobal verlegd van online naar offline. “We zijn daarin heel flexibel geweest, hebben dit direct op kunnen pakken”, zegt Esther. De ambitie van het worden van een platform voor alle nationaliteiten komt iets meer op de achtergrond te staan. Daar blijven ook zeker mogelijkheden voor ontstaan en aanvragen voor binnenkomen, maar door beperkte capaciteit ligt de focus tijdelijk op Oekraïne. Met succes. “Zoveel enthousiaste psychologen meldden zich aan”, vertelt Esther. “Ze weten PsyGlobal echt te vinden.” Het niveau is bovendien heel hoog. De diploma’s die vanuit Oekraïne, maar ook uit andere landen, worden meegenomen zijn heel erg vergelijkbaar met het Nederlandse niveau.

Esther is onder de indruk van de strijdbaarheid van de psychologen. “Ze laten zich niet afschrikken door wat niet kan, maar zoeken naar wat wél kan. Ze denken in mogelijkheden. En dat doen ze in een land waar ze vaak pas net zijn komen wonen, de taal niet spreken, de weg niet kennen. Bewonderenswaardig vind ik dat.”

GGZ-instellingen meekrijgen

Het enthousiasmeren van GGZ-instellingen om een samenwerking aan te gaan met psychologen blijkt lastiger. “Vaak werken GGZ-instellingen al jaren op dezelfde manier. Door veel lagen binnen zo’n organisatie is het lastig om daar verandering in te krijgen.” Bureaucratie zit vaak in de weg. Het werkt het beste als je de juiste persoon op de juiste plek spreekt en weet te enthousiasmeren. Dan komen er processen in beweging en verandering op gang.

Die verandering probeert ze zelf ook op gang te brengen binnen de GGZ-instelling waar ze werkt. Dat doet ze door het onderwerp steeds weer op de agenda te krijgen bij interne overleggen. Volgens Esther kunnen ook andere betrokkenen hier een rol in spelen. “Als huisartsen blijven onderschrijven dat het probleem bestaat, blijft het relevant. Huisartsen en psychologen kunnen steeds blijven doorverwijzen. Oekraïense psychologen kunnen direct solliciteren bij GGZ-instellingen waar basispsychologen worden gezocht. Op die manier blijft het belang voor de inzet van anderstalige psychologen zichtbaar, en de oplossing steeds voorhanden.

Maar als ze dan ‘ja’ zeggen..

Wanneer het lukt om daadwerkelijk een anderstalige psycholoog bij een GGZ-instelling te plaatsen, is het effect groots. Enerzijds voor de psycholoog zelf. Het is helend om weer je vak uit te kunnen oefenen, anderen te helpen. Het helpt bij het verwerken van eigen, vaak traumatische, ervaringen. Maar ook het hebben van een stabiel inkomen is van groot belang.

Voor de cliënten is het een verademing om therapie te volgen in je eigen taal, met een psycholoog die – letterlijk – begrijpt waar je vandaan komt. Het brengt ook ‘lucht’ in de therapie, er is ruimte om de relatie op te zoeken. Een gedeelde achtergrond maakt ook dat er ruimte is voor chit chat, en dat er zelfs af en toe gelachen kan worden. Bij de inzet van een tolk ligt de focus meestal enkel op de oplossing.

En tenslotte is er het effect voor de GGZ-instelling. Praktisch, in de zin van het aanpakken van wachtlijsten en het ontlasten van huidig personeel, maar het werken met anderstalige psychologen brengt ook een ander referentiekader aan tafel, meer (en andere) inzichten en behandelmethodes, wat verrijkend is. Het vereist ook flexibiliteit, iets wat ook op andere vlakken van toegevoegde waarde kan zijn.

Groots was ook het effect voor twee Syrische jongetjes die al jaren aan het wachten waren op een behandeling. Via een Nederlandse GGZ-instelling konden ze online therapie volgen met een psycholoog in Libanon. Al na een paar sessies was er zoveel veranderd. De jongens kwamen uit hun schulp, konden weer lachen, begonnen te stralen.

En dan het verhaal van een Oekraïense psycholoog die lang moest wachten op de goedkeuring van haar diploma’s. Ze besloot niet af te wachten en startte een steungroep waar gevluchte vrouwen zich konden aanmelden. Ze heeft samen met een Oekraïense collega naar een locatie gezocht en een heel mooi programma opgezet. Voor veel vrouwen zijn deze sessies een plek van veiligheid en verbinding. De wilskracht die Esther onder andere bij deze psycholoog heeft gezien motiveert enorm. Ga er maar aan staan; zelf net gevlucht, geen beheersing van het Engels, laat staan van het Nederlands, familie thuis in onveiligheid en dan toch alles op alles zetten om je expertise in te kunnen zetten om je landgenoten te helpen.

Dit soort verhalen zijn er veel. En het zijn die verhalen die het belang van PsyGlobal duidelijk maken. Een platform waar anderstalige psychologen een betaalde baan kunnen vinden, zodat zij hulp kunnen bieden aan mensen met psychische klachten met dezelfde taal en cultuur. Daar gaan Esther en haar team voor.

Wil je op de hoogte blijven van het nieuws rondom PsyGlobal? Volg ons dan op LinkedIn of meld je aan voor onze nieuwsbrief. 

Vier jaar geleden kwam Irene (“getrouwd met Mulder, Nederlandser kan niet”) met haar man en vier kinderen naar Nederland, nadat ze 11 jaar met haar gezin in Oekraïne had gewoond. Via PsyGlobal kon zij als psycholoog aan de slag bij Praktijk Asgard in Ommen.

Ze vertelt over de verschillen tussen Nederland en Oekraïne en over de toegevoegde waarde van haar werk voor Oekraïense ontheemden in Nederland. “Alleen al als Oekraïens sprekende in een vreemd land kan ik zoveel voor mensen betekenen. Ik vroeg een client wat ik voor hem kon doen. Hij zei: ‘Niks, praat gewoon met mij’.”

Van Oekraïne naar Nederland naar Oekraïne en weer terug

Irene woont zeven jaar in Nederland als ze in 2008 met haar man en vier kleine kinderen naar Oekraïne vertrekt. Daar zetten ze zich in voor hulpbehoevende kinderen via de Nederlandse kerk en start Irene met haar studie psychologie. Ze hebben een geweldig leven, ze wonen in ‘haar’ stad, dicht bij haar ouders, maar toch willen ze graag (tijdelijk) terug naar Nederland. Ze willen hun kinderen ook de Nederlandse cultuur meegeven. In 2019 komen ze terug en belanden vrijwel direct in de corona pandemie. Hierdoor kan ze wel haar master Psychotherapie aan de Oekraïense universiteit vrij eenvoudig op afstand voortzetten. Daarnaast doet Irene ook een aantal aanvullende cursussen in Nederland, om ook hier wat houvast te hebben.

Schuldgevoel

En dan breekt de oorlog uit. In het begin heeft Irene veel last van een schuldgevoel omdat ze niet in Oekraïne is om te helpen. Haar eigen trauma therapeut (“Elke psycholoog moet een psycholoog hebben”) vraagt haar: ‘Wat kun je daar nu praktisch doen?’. Ze beseft zich dat ze van grotere waarde kan zijn vanuit Nederland. Ze organiseert een aantal humanitaire transporten, ze zet zich in als vertaler, ze geeft voorlichting; ze doet wat ze kan. Omdat ze haar eigen leven na een paar jaar in Nederland al voldoende op orde heeft kan ze zich 100% inzetten om anderen te helpen. Dat helpt haar schuldgevoel te verminderen.

Het contact met PsyGlobal

Op Telegram is Irene lid van een groep met Oekraïense psychologen in Nederland. Daar wordt op een dag een enquête in gedeeld die ze besluit in te vullen. Als snel daarna komen de eerste aanvragen binnen en inmiddels werkt Irene zo’n 12 uur per week bij Praktijk Asgard in Ommen. Daarnaast heeft ze een kleine eigen praktijk en werkt ze als coach bij een aantal gemeentes en de Trauma Care Company.

Irene is erg blij met PsyGlobal. Als ze vragen heeft, worden deze snel beantwoord. Irene spreekt heel goed Nederlands, maar soms zijn er toch details onduidelijk. PsyGlobal is er dan om haar te helpen. Ook de intervisie en supervisie groepen ervaart ze als prettig. “Het is een positieve club.”

Verschillen tussen Nederland en Oekraïne

Als je zo goed geïntegreerd bent in Nederland als Irene kun je vast iets vertellen over de verschillen tussen Nederland en Oekraïne. “Nederlanders zijn rechtstreeks. Als ze jou iets vragen moet je ja of nee zeggen en ze zijn niet gekwetst.” In het begin van de oorlog maakt Irene filmpjes op Youtube over de verschillen tussen Oekraïners en Nederlanders. Het uitleggen van deze verschillen helpt zowel de Oekraïners als de Nederlanders om elkaar beter te begrijpen. “Als je in Oekraïne een gesprek hebt met je juf op school, krijg je altijd op je donder. Hier wil de school een afspraak met je om je te helpen. Daar hoef je niet bang voor te zijn.”

Er zitten ook grote verschillen in het zorgsysteem. In Oekraïne kun je direct naar een psycholoog. “Je vindt iemand, je belt ‘m en je komt. En je betaalt het zelf.” Natuurlijk werkt dat in Nederland anders door de verzekering, maar dat maakt het ook complex. En dat resulteert ook direct in meer administratie. “In Oekraïne hoefde ik niet zoveel verslagen te schrijven”, zegt Irene. Dat is ook meteen lastig voor haar. “Je kunt je niet voorstellen hoe slim ik in het Oekraïens ben. Al die woorden, al die termen. Ik merk dat ik dat net mis in het Nederlands.”

Anderzijds is de manier van werken van Nederlandse psychologen anders. Een Nederlandse cliënt van Irene zei ooit tegen haar “Nederlandse psychologen zijn te Nederlands”. Volgens Irene zit ‘m dat vooral in het oplossingsgerichte. Nederlanders zijn te direct, te taakgericht. Oekraïners zijn meer relatiegericht. “Met mijn cliënten werk ik vanuit de relatie”, zegt Irene. Daar neemt ze de ruimte voor. “Ik trek bijvoorbeeld voor een sessie geen 50 minuten, maar anderhalf uur uit. […] Nu je het zegt, ik moet dat misschien wel aan Marijn* vragen, of ze daar niets op tegen heeft.”

* Marijn Willem-Snoek is de regiebehandelaar van Irene

De hulpvraag van Oekraïners in Nederland

Het behandelen van trauma’s is zonder twijfel de belangrijkste hulpvraag van Oekraïners in Nederland. “Ik heb ook traumatische ervaringen,” zegt Irene. “Elke Oekraïner, ook als je er niet woont, krijgt zoveel van de oorlog mee. Ook alle psychologen hebben daardoor traumatische ervaringen opgedaan.” Dit resulteert bij Oekraïners in veel agressie.

Maar ook het wennen in een nieuwe cultuur is lastig. Een verhuizing geeft altijd stress, maar een gedwongen migratie is natuurlijk helemaal ingrijpend.

Het omgaan met zware gevallen is voor Irene soms lastig. Het liefst zou ze mensen doorsturen naar bijvoorbeeld een psychiater, maar dat moet dan met een tolk. Of ze moet mensen doorverwijzen naar online sessies met Oekraïense collega’s in Oekraïne. Dat maakt het omslachtig.

Gelukkig kan ze zonder een multidisciplinair team al heel veel voor mensen betekenen. Alleen al door met mensen te praten. Irene vertelt over haar cliënten: Een rijk gezin uit een zwaar gebombardeerde stad in Oekraïne. Ze hebben niets meer, behalve de luxe auto waarmee ze naar Nederland zijn gekomen. “Als u er niet was geweest was ik allang onderuit gegaan.”

Een cliënt die zei: “Ik heb niemand die ik kan vertrouwen. Jij bent mijn enige houvast”

Of het meisje dat ze telefonisch kon bijstaan tijdens een paniekaanval. “Ik voel mijn cliënten heel goed aan”, zegt Irene.  

Dat geeft haar zelf ook heel veel voldoening. “Ik ben zo tevreden over mijn baan. Omdat je de resultaten ziet. Je ziet de dankbaarheid. Ik zit echt op mijn plek. Ik ben heel erg blij dat ik het doe.”

Een advies voor Oekraïense psychologen en Nederlandse GGZ instellingen: Durven!

“Ja, het kost veel energie”, zegt Irene, “maar je maakt mensen zo gelukkig.”

Oekraïense collega’s zou ze verder nog willen aanraden om te proberen minimaal (beter) Engels te leren. “Maar ook als je Engels (of Nederlands) niet perfect is, ook als je een zwaar accent hebt, het maakt niet uit. Doe het gewoon!”