PsyGlobal matcht anderstalige ggz-professionals met Nederlandse organisaties. Op het moment dat een Nederlandse GGZ-instelling, huisartsenpraktijk, gemeente of GGD op zoek is naar een anderstalige professional kunnen wij ingeschakeld worden. PsyGlobal heeft inmiddels een pool opgebouwd van goed gekwalificeerde ggz-professionals die op korte termijn geplaatst kunnen worden als basispsycholoog, POH-GGZ, social worker of counselor. PsyGlobal ontzorgt organisaties in het proces van werven, selecteren, matchen en plaatsen, ook wel Recruitment Process Outsourcing (RPO) genoemd.

In dit artikel beschrijven we wat RPO precies is, wat de voordelen zijn van deze manier van werken, en hoe RPO met PsyGlobal er uit kan zien.

RPO 101

RPO, of Recruitment Process Outsourcing, is het overdragen van de verantwoordelijkheid voor het wervingsproces van een werkgever aan een externe specialist. Deze externe dienstverlener (in dit geval PsyGlobal) neemt verantwoordelijkheid voor het werven en selecteren van kandidaten namens de organisatie. De externe specialist voert taken uit als het plaatsen van vacatures, het screenen van cv’s, het uitvoeren van screening interviews, het coördineren van sollicitatiegesprekken en het afhandelen van de administratieve processen die verband houden met de werving van personeel. 

In het specifieke geval van PsyGlobal wordt niet alleen de werkgever ondersteund in het proces, maar ook de kandidaat. Zo geven we informatie over het proces van diploma validatie. Daarnaast helpen we de kandidaat bij het maken van een cv en in de voorbereiding van een interview. Tenslotte organiseren we intervisie en bieden we opleidingen en trainingen aan die van pas komen in hun toekomstige werk. Denk hierbij aan trainingen in Cognitieve Gedragstherapie (CGT), EMDR of Schema Focused Therapy (SFT), maar ook webinars over bijvoorbeeld beroepsethiek in Nederland.

 

Voordelen van RPO

Een eerste voordeel van RPO is tijdwinst. De externe recruiter neemt een groot deel van de werkzaamheden uit handen. Het vinden van kandidaten, het screenen, een eerste interview, het plannen van verdere gesprekken met de organisatie en indien nodig de onderhandeling met de kandidaat. En vervolgens ondersteunen we in administratieve taken als contracten en het verzamelen van de vereiste documentatie en indien nodig achtergrondcontroles. Behalve een significante tijdwinst, heeft RPO nog vele andere voordelen:

Omdat de externe specialist veel kennis heeft van de markt (en in het geval van PsyGlobal zelfs een pool van geschikte kandidaten) is werving vele malen efficiënter, sneller en daardoor voordeliger. PsyGlobal biedt de garantie dat ‘onze’ kandidaten beschikken over de juiste kennis en kunde en voldoen aan alle vereisten om werkzaam te mogen zijn in Nederland en in de specifieke functie waar het om gaat. De kwaliteit van de kandidaat is dus gegarandeerd. Bovendien bieden we ondersteuning in de onboarding, wat weer significante tijdwinst, maar ook een succesvolle integratie in de organisatie oplevert.

Tenslotte biedt RPO via PsyGlobal nog een specifiek voordeel, en dat is cultuursensitieve recruitment. Onze recruiters spreken de taal van de kandidaten en kennen culturele nuances die in het recruitmentproces van belang kunnen zijn. Er is geen kans op verwarring door taalbarrières of misverstanden door culturele verschillen. Bovendien kennen onze recruiters de kandidaten vaak persoonlijk, vanuit een sociaal netwerk, wat de kans op een goede match vergroot.

 

Hoe ziet Recruitment Process Outsourcing er bij PsyGlobal uit? 

Als u de wens heeft om een internationale ggz-professional aan te nemen, kunt u contact opnemen met PsyGlobal. U kunt hier direct een afspraak met ons inplannen.

Tijdens deze afspraak gaan we samen kijken wat uw wensen en voorkeuren zijn. Na de afspraak stellen we een opdrachtbevestiging voor u op. In deze Bevestiging van Opdracht herhalen we uw wensen herhalen en leggen we de volgende stappen aan u uit. Als u hiermee akkoord bent, gaan wij aan de slag met het vinden van de juiste kandidaat voor uw organisatie. Dit kan snel, omdat we inmiddels een uitgebreide database hebben met een groot aantal goed gekwalificeerde psychologen uit verschillende landen.

Op basis van uw wensen (taal, ervaring, beschikbaarheid, locatie en doelgroep) leggen we u de – volgens ons – best passende kandidaat aan u voor, middels een anoniem cv. Met deze kandidaat plannen we voor u een online sollicitatiegesprek in. Als er een match is, gaan we met die kandidaat verder in het proces. Zo niet, dan zullen we u een andere kandidaat voorstellen, tot er een match is. 

Zodra er een match is, kunt u de kandidaat zelf in dienst nemen of kiezen voor een uitzendingsconstructie. In dat laatste geval stelt PsyGlobal een inleenovereenkomst voor u, en een arbeidsovereenkomst voor de kandidaat op. De kandidaat komt dan dus in dienst bij PsyGlobal en wordt aan uw organisatie uitgezonden. PsyGlobal zal altijd marktconform inschalen volgens de geldende CAO waarbinnen de kandidaat gaat werken. Vanaf dat moment kan de kandidaat worden ingezet bij uw instelling. 

We zetten kandidaten voor minimaal acht uur per week in bij organisaties, maar we streven naar minimaal 24 uur per week. 

 

Hoe verder? 

Als er een anderstalige ggz-professional gestart is bij uw organisatie blijft PsyGlobal nauw betrokken, zowel met de kandidaat als met uw organisatie. We bieden de professional regelmatig trainingen en intervisie aan, en nemen op gezette tijden contact met u op om te horen hoe de samenwerking gaat. 

Het kan natuurlijk voorkomen dat de samenwerking niet goed verloopt, of dat de kandidaat toch geen juiste match is voor uw organisatie. Op dat moment gaan we in overleg op zoek naar een nieuwe match. Wij bieden u daarbij een garantieperiode van 6 maanden, waarin wij kosteloos een vervangende kandidaat voor u zoeken.

 

Wilt u ook samenwerken met een internationale ggz-professional binnen uw organisatie? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Plan hier een afspraak in met onze accountmanager.

Bronnen:

https://www.randstadsourceright.com/our-solutions/rpo/what-is-rpo/

https://hetrecruitingkantoor.nl/vraag-antwoord/wat-is-recruitment-process-outsourcing/

https://mijnsalesrecruiter.nl/recruitment/proces/outsourcing-rpo/

https://www.adp.com/resources/articles-and-insights/articles/w/what-is-rpo-recruitment-process-outsourcing.aspx

Met de inzet van anderstalige GGZ-professionals binnen uw organisatie verandert er niet alleen iets significants voor de cliënt. Opeens heeft u als manager of collega te maken met een multicultureel team. Dat heeft veel voordelen, maar kan ook leiden tot uitdagingen. Het vraagt hoe dan ook om aanpassingsvermogen. In dit artikel delen we tips om zo snel mogelijk te schakelen van een multicultureel naar een intercultureel team, waar iedereen zich gezien, gehoord en thuis voelt.

De term ‘multicultureel’ gaat over de aanwezigheid van diverse culturen binnen een land, stad, organisatie of team. ‘Intercultureel’ richt zich op de interactie, communicatie en het begrip tussen die verschillende culturen.

 

Voordelen van een multicultureel team:

Het aannemen van een anderstalige collega binnen een GGZ-instellingen, gemeente of huisartsenpost gebeurt over het algemeen vanuit de wens om anderstalige cliënten te helpen. Niet vanuit het inzicht dat er veel voordelen zitten aan een cultureel divers team. Die voordelen zijn echter wel een mooie bijkomstigheid. We zetten ze kort voor u op een rij:

1. Diverse perspectieven:

Verschillende culturele achtergronden brengen diverse perspectieven en ideeën naar de tafel. Dit kan leiden tot creatievere oplossingen voor problemen, nieuwe inzichten en zelfs bepaalde innovatie binnen het team. Ook op het gebied van diagnostiek en behandelingen kunnen dit soort nieuwe perspectieven erg waardevol zijn.

2. Verbeterde communicatie:

Om effectief te kunnen samenwerken in een multicultureel team, moeten teamleden hun communicatievaardigheden verbeteren. Teamleden nemen meer de tijd om ervoor te zorgen dat dingen duidelijk uitgelegd worden. Bovendien wordt er beter naar elkaar geluisterd en meer doorgevraagd, om miscommunicatie te voorkomen. Dit kan leiden tot algemene verbeteringen in communicatie binnen het team.

3. Culturele competentie:

Het werken in een multiculturele omgeving verbetert de culturele competentie van alle teamleden. Ze leren omgaan met diversiteit, culturele sensitiviteit ontwikkelen en interculturele communicatievaardigheden opbouwen. Hierdoor worden ze weer breder inzetbaar in hun dagelijkse werk.

4. Begrip en respect:

Door nauw samen te werken met mensen van verschillende culturele achtergronden, ontwikkelen teamleden een breder begrip en respect voor andere culturen, wat kan bijdragen aan een meer inclusieve en tolerante werkomgeving.

 

Uitdagingen van cultureel diverse teams:

Behalve voordelen, zitten er natuurlijk ook uitdagingen aan het hebben van een divers team. De belangrijkste:

1. Stereotypen en vooroordelen:

Bepaalde vooroordelen over collega’s met een andere culturele achtergrond kunnen leiden tot discriminatie, gebrek aan vertrouwen en verminderde samenwerking.

2. Verschillen in werkstijlen:

Teamleden met een verschillende achtergrond kunnen andere verwachtingen hebben over werkuren, deadlines, hiërarchieën en de benadering van taken. Dit kan leiden tot frictie en onbegrip.

3. Communicatie barrières:

Misverstanden, verschillen in communicatiestijlen, onbegrip en zelfs uitsluiting; het kan allemaal voorkomen in multiculturele teams.

4. Integratie-uitdagingen:

Het zou ieders doel moeten zijn om nieuwe teamleden zich zo snel mogelijk thuis te laten voelen. Het kan door allerlei factoren lastig zijn om echt goed te integreren.

 

De oplossing is communicatie

De oplossing voor alle genoemde uitdagingen zit in communicatie. Zorg ervoor dat iedereen, en niet alleen het nieuwe teamlid, zich veilig en gehoord voelt.

 

Organiseer vóór de komst van de nieuwe collega een sessie met het team. Bespreek de verwachtingen die het management heeft en geef ruimte aan collega’s om vragen te stellen of bepaalde zorgen te uiten. Wellicht zijn er collega’s die het lastig vinden om vanaf nu in het Engels te moeten communiceren. Het kan ook zo zijn dat collega’s zich achtergesteld voelen, omdat de nieuwe collega gebruik kan maken van bepaalde regelingen die niet voor hen gelden. Neem dit soort zorgen serieus en zoek samen naar een oplossing.

 

Zorg er echter ook voor dat niet alleen óver, maar ook mét de nieuwe collega wordt gesproken over vooroordelen, stereotypen, twijfels en verwachtingen. Maak bovendien voldoende ruimte om elkaar ook op persoonlijk vlak te leren kennen.

 

Belangrijk hierbij is ook dat er niet continu benadrukt blijft worden dat iemand een andere culturele achtergrond heeft. Er zit een grens aan tot wanneer dat als ‘iets bijzonders’ mag worden beschouwd. Het is tenslotte de bedoeling dat de nieuwe collega zo snel mogelijk als voorwaardig teamlid en als mens wordt gezien, en niet alleen als ‘die ander’.

 

Tenslotte is het van belang om de samenwerking continu te blijven evalueren en waar nodig bij te schaven, zowel voor ‘de nieuwe collega’ als voor de rest van het team. Het management speelt hierbij een cruciale rol. Zorg voor een cultuur van respect en begrip, maak ruimte voor feedback, wees empathisch en flexibel ten opzichte van de behoeften van het team en blijf vooral luisteren naar elkaar.

 

Bronnen:

https://www.insightsbenelux.com/blog/teamontwikkeling/effectief-samenwerken-in-teams-met-hoge-culturele-diversiteit

https://www.linkedin.com/pulse/multiculturele-teams-wat-brengen-ze-met-zich-mee-richard-hulshof/?originalSubdomain=nl

https://www.epicagility.nl/omgaan-met-multiculturele-diversiteit-in-je-team

https://fransemarkt.nl/werken-met-een-intercultureel-team-waar-moet-je-op-letten

De afgelopen weken deelden we op LinkedIn een serie over hoe anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren en hoe de inzet van deze professionals de kosten en de druk op het huidige personeel kan verlagen. Een volledig overzicht van deze voordelen voor u als organisatie vindt u in dit artikel nog eens op een rij.

Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg verbeteren?

Er zijn verschillende redenen waarom de inzet van anderstalige GGZ-professionals de kwaliteit van zorg verbetert:

 

1. De vertrouwensband tussen cliënt en behandelaar

De literatuur is het erover eens: een goede vertrouwensband is essentieel voor effectieve gezondheidszorg. Het belang van deze therapeutische relatie is zelfs twee keer zo groot als de specifieke therapie. Deze vertrouwensband is nog belangrijker als we te maken hebben met een kwetsbare doelgroep als vluchtelingen en asielzoekers, die mogelijk terughoudend is als het gaat om geestelijke gezondheidszorg. Het is belangrijk voor cliënten om te merken dat ze begrepen en serieus genomen worden, zonder vooroordelen. Een goede vertrouwensband leidt tot meer participatie van de cliënt en daardoor tot effectievere zorg.

Cliënten voelen zich over het algemeen* sneller op hun gemak bij een behandelaar die hun culturele referentiekader deelt. Deze behandelaar heeft een beter begrip voor de culturele context en waarden van de cliënt, en daarmee ook voor de uitdagingen waar de cliënt mee wordt geconfronteerd. In een context waarin de werkdruk hoog is en tijd vaak een belemmerende factor, kan dit significante voordelen bieden.

* De aanname dat een behandelaar met dezelfde achtergrond automatisch beter in staat is om een cliënt te begrijpen behoeft nuance. Niet elk individu binnen een bepaalde demografische of culturele groep deelt dezelfde overtuigingen of ervaringen.

 

2. De taalbarrière overbruggen

Communicatie tussen GGZ-professionals en cliënten is essentieel. Gezondheidsprofessionals in verschillende onderzoeken geven consequent aan dat taalbarrières hun werk met vluchtelingen en asielzoekers belemmeren.

Een veelgebruikte strategie om taalbarrières te overwinnen, is communicatie via tolken. Hier zitten echter sterkte belemmeringen aan:

• Een extra persoon in de ruimte bemoeilijkt het voeren van een vloeiend gesprek en beïnvloedt de dynamiek tussen behandelaar en cliënt
• De kans is aanwezig dat een tolk diens eigen interpretatie laat meewegen
• De inzet van tolken binnen de familie zorgt voor problemen met vertrouwelijkheid
• Sessies worden langer en duurder
• Continuïteit kan niet worden gegarandeerd, terwijl sommige bronnen van mening zijn dat de vertrouwensband met de tolk net zo belangrijk is als met de behandelaar

De inzet van een behandelaar met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt is een logische manier om taalbarrières te overbruggen. Behalve het concreet spreken van dezelfde taal biedt een behandelaar de cliënt ook een dieper cultureel begrip en wordt er snel een vertrouwensband gecreëerd, essentieel voor een succesvolle behandeling.

 

3. Betere diagnostiek

De juiste diagnose stellen voor een cliënt met een andere culturele achtergrond is moeilijk. Zowel cliënt als behandelaar weet niet goed hoe de ander bepaalde klachten interpreteert en/of classificeert. Wat is persoonlijkheid en wat is cultuur? Wat is cultuur en wat is trauma?

Wellicht is in sommige culturen een psychopathologisch ogende reactie (zoals agressief of teruggetrokken gedrag of het horen van stemmen) normaal, of wordt het gezien als een normale reactie op een bepaalde ingrijpende levensgebeurtenis. Bovendien zijn tests en vragenlijsten voor classificatie en diagnostiek altijd afgezet tegen normen van specifieke Amerikaanse of Noordwest-Europese populaties. Ook de testafname heeft invloed op de antwoorden. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat een cliënt de taalvaardigheid mist om de juiste nuances aan te geven, of druk voelt om sociaal wenselijke antwoorden te geven.

Het komt regelmatig voor dat cliënten met een migratieachtergrond een andere diagnose krijgen dan cliënten met een Nederlandse achtergrond, terwijl ze dezelfde indicaties hebben. Ook worden anderstalige cliënten vaak onderbehandeld en eerder doorverwezen naar de psychiatrie, terwijl bestaande psychotherapiebehandelingen ook voor hen effectief kunnen zijn.

Het inzetten van een behandelaar met dezelfde achtergrond als de cliënt leidt tot een beter begrip voor de culturele context van psychische klachten en een juiste interpretatie van bepaalde symptomen. Dit verhoogt de kans op een juiste diagnose en daarmee een meer effectieve behandeling.

 

4. Verminderen van zorgongelijkheid

Vluchtelingen en ontheemden zijn een kwetsbare groep als het gaat om geestelijke gezondheid. Traumatische ervaringen in het thuisland, een gedwongen (vaak ook traumatische) migratie, discriminatie in het gastland; het is geen wonder dat 30% van de volwassen vluchtelingen een depressie of PTSS ontwikkelt. Toch gaan vluchtelingen en ontheemden niet snel met mentale klachten naar een arts. Ze beschouwen hun psychische problemen als iets dat bij hun huidige sociale omstandigheden hoort. Daarnaast vinden ze hun weg niet (gemakkelijk) naar de juiste zorg, zijn er taal- en cultuurverschillen, een gebrek aan vertrouwen en bovenal rust er vaak een taboe op psychische ziekten.

Áls mensen dan de stap zetten naar de huisarts of psycholoog, ontvangen ze vaak niet de juiste zorg. Taalbarrières en cultuurverschillen zorgen voor onjuiste diagnostiek, onjuiste verwachtingen en een gebrek aan vertrouwen. De behandeling leidt vaak niet tot het gewenste resultaat.

Dit alles zorgt voor zorgongelijkheid. Zorgongelijkheid ontstaat wanneer bepaalde groepen systematische lagere kwaliteit van zorg ontvangen dan de algemene bevolking. Ofwel omdat ze de zorg niet (willen) krijgen, ofwel omdat de zorg niet op de juiste manier is vormgegeven. Deze ongelijkheden worden vaak waargenomen in de gezondheidszorg voor etnische minderheidsgroepen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een commissie voor de sociaal bepaalde gezondheidsverschillen opgericht om landen te ondersteunen en aanbevelingen te doen die ongelijkheden in gezondheid aanpakken. Het verminderen van ongelijkheden in de gezondheidszorg vereist dat gezondheidszorgmiddelen gericht worden ingezet naar achtergestelde groepen. In verschillende bronnen benadrukken gezondheidsprofessionals de noodzaak van extra middelen zoals tolkendiensten en cultuursensitieve training om de kwaliteit van zorg voor vluchtelingen en asielzoekers te verbeteren.

Een behandelaar met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt vermindert zorgongelijkheid, mits deze cliënt de weg naar zorg vindt. Hier ligt ook een belangrijke taak voor huisartsen, gemeenten , om de barrière richting geestelijke gezondheidszorg weg te nemen.

 

Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de kosten verlagen?

Anderstalige GGZ-professionals helpen ook om de kosten van zorg te verlagen. In een tijd waarin een derde van de GGZ-aanbieders moeite heeft het hoofd boven water te houden, is dit een erg welkom neveneffect.

 

1. Vroegsignalering

Ontheemden en vluchtelingen hebben een verhoogd risico op psychische problemen. Toch gaan ze niet snel met mentale klachten naar een arts. Ze denken dat het erbij hoort, ze vinden hun weg niet goed naar de juiste zorg, en vaak heerst er een taboe op psychische problemen.

Preventie, vroegsignalering en vroegtijdige behandeling helpen. Het helpt ontwikkelingen van ernstige aandoeningen of escalaties voorkomen of vertragen, behandelingen zijn effectiever en kans op herstel is groot En bovendien worden er door vroegsignalering veel kosten bespaard.

We weten dat vluchtelingen en ontheemden een verhoogd risico lopen op psychische klachten. Bovendien weten we wie deze mensen zijn en waar ze zich bevinden. Via gemeenten, GGD en de huisarts zijn preventie en vroegsignalering goed te regelen.

Anderstalige GGZ-professionals kunnen worden ingezet binnen gemeentes en de GGD. Zij kunnen cultuurspecifieke preventieprogramma’s opzetten, collega’s trainen en adviseren of jeugdzorg en wijkteams ondersteunen.

Anderstalige GGZ-professionals kunnen ook worden ingezet als POH-GGZ. In die hoedanigheid kunnen ze laagdrempelige, vroegtijdige psychische hulp aanbieden in de eigen taal. Ze zullen sneller bepaalde klachten (juist) kunnen interpreteren en classificeren en op die manier de juiste diagnostiek bevorderen

 

2. Kosten van de behandeling

De inzet van behandelaars met dezelfde culturele achtergrond als cliënten heeft een positief effect op de behandeling an sich, maar daarmee ook op de kosten die er mee gemoeid zijn.

Behandelingen en behandeltrajecten worden korter: er hoeft niet, of minder uitgebreid, te worden stilgestaan bij culturele verschillen en de implicaties hiervan in de behandeling. In de individuele sessies hoeft geen tolk te worden ingezet. Hierdoor gaat geen kostbare tijd verloren of hoeft de sessie niet verlengd te worden. Bovendien bespaar je de kosten voor een tolk.

Naast korter, worden behandelingen en behandeltrajecten ook effectiever. We zien veel uitval in de behandeling van cliënten met een migratie-achtergrond. Door onbegrip, of bijvoorbeeld doordat er op het laatste moment geen tolk beschikbaar is. Dit is anders bij een behandelaar met dezelfde achtergrond: Cliënt en behandelaar begrijpen elkaar. Er is geen (of minder) ruis op de lijn door een tolk, een taalbarrière of culturele verschillen. Een meer effectieve behandeling leidt tot minder hoge kosten.

 

Hoe helpen anderstalige GGZ-professionals de werkdruk verlagen?

Bij elke GGZ-instelling in Nederland staan inmiddels anderstalige cliënten op de wachtlijst of onder behandeling. Dit gaat niet veranderen. Het behandelen van cliënten met een andere achtergrond is complex. De taal, de cultuur en de interpretatie van symptomen en klachten maakt het moeilijk om goede zorg te verlenen. Dit kan veel stress opleveren bij behandelaars. Behandelingen kosten meer moeite en bovendien veel tijd, die er vaak niet is.

GGZ-instellingen staan al enorm onder druk en hebben te maken met een schrikbarend tekort aan personeel en veel verloop. Volgens Zorgvisie* kost het vertrek van een werknemer een zorgorganisatie gemiddeld 42.000 euro. Alleen dat is al reden genoeg om de druk op huidig personeel te willen verlagen.

Voor behandelaars met dezelfde culturele achtergrond als de cliënt is behandelen veel gemakkelijker. De taal is geen obstakel, er is cultureel begrip en klachten zijn beter te duiden. Door anderstalige cliënten door te schuiven naar behandelaars met dezelfde achtergrond wordt de druk op de rest van het personeel verlaagd en is de kans op uitval kleiner.

 

 

Wilt u verder praten met ons over de inzet van anderstalige GGZ-professionals binnen uw organisatie, gemeente, GGD of huisartsenpraktijk? Plan dan hier een vrijblijvende afspraak in met onze accountmanager.

 

 

Bronnen:

https://bmjopen.bmj.com/content/7/8/e015981

https://link.springer.com/article/10.1007/s10903-019-00929-y

https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/diversiteit/patientenperspectief/kwaliteitscriteria-vanuit-patientenperspectief/eisen-aan-zorg

https://www.psyned.nl/relatietherapie/soorten-relaties/therapeutische-relatie/

https://www.who.int/data/inequality-monitor/about

https://www.bmj.com/content/317/7170/1444?ijkey=90a2c4ca9d820e7c284990e67e5fa65bf1b7422d&keytype2=tf_ipsecsha

https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/diversiteit/zorg-rondom-diversiteit/diagnostiek

https://www.verwey-jonker.nl/wp-content/uploads/2020/07/Inventarisatie-diversiteit-in-de-ggz-2.pdf

https://lnkd.in/eKuj5fHN

In een wereld die steeds meer gekenmerkt wordt door culturele diversiteit, wordt het concept van cultuursensitieve geestelijke gezondheidszorg steeds belangrijker. Zorgprofessionals krijgen meer en meer te maken met cliënten uit andere culturen. Culturen waar mogelijk andere normen en waarden gelden en waar wellicht anders wordt omgegaan met geestelijke gezondheidszorg. Begrip voor deze culturele verschillen leidt tot betere communicatie, een beter behandelresultaat en een verhoogde tevredenheid van client en behandelaar. In dit artikel gaan we dieper in op de betekenis en de implicaties van cultuursensitieve en cultureel competente geestelijke gezondheidszorg. Waar begin je? Hoe kom je tot een behandelmodel dat voldoet aan de verwachtingen van je cliënt? En is de inzet van hulpverleners met dezelfde culturele achtergrond altijd de oplossing?

 

De begrippen

Cultuursensitieve geestelijke gezondheidszorg is gezondheidszorg waarbij rekening wordt gehouden met de culturele context van de cliënt tijdens het behandelproces. Het begrip beschrijft het belang van gevoeligheid voor en bewustzijn van culturele verschillen.

Cultureel competente geestelijke gezondheidszorg wijst op het idee dat zorgverleners niet alleen rekening houden met deze context, maar ook over kennis en vaardigheden beschikken om te werken met diverse culturele groepen.

Het belang van cultuursensitieve en cultureel competente gezondheidszorg

Door de toenemende globalisering is het allang niet meer vanzelfsprekend dat een in Nederland werkzame GGZ-professional enkel cliënten voor zich krijgt met dezelfde culturele achtergrond. Op 1 januari 2023 had 11,6% van de totale Nederlandse bevolking een westerse migratieachtergrond en 14,8% een niet-westerse migratieachtergrond (bron: CBS.nl). Deze verscheidenheid aan culturen, achtergronden en religies brengt andere ideeën en opvattingen met zich mee, ook over geestelijke gezondheid. Je kunt dan denken aan verschillen in openheid en bespreekbaarheid, collectivisme versus individualisme en verschillen in de benadering van mentale gezondheidsproblemen. Als er geen rekening gehouden wordt met deze verschillen kan dat leiden tot miscommunicatie, onbegrip, diagnostische fouten en ineffectieve behandelingen.

Waar begin je met cultuursensitieve geestelijke gezondheidszorg?

Het is onmogelijk om van alle (sub)culturen die we in Nederland zien uitgebreide kennis te bezitten. Niet alleen omdat het zoveel verschillende culturen zijn, maar ook omdat er binnen al deze culturen (ook “de Nederlandse”) weer verschillende subculturen en levensbeschouwingen onderscheiden kunnen worden. Bovendien zijn al deze culturen aan veranderingen onderhevig: We nemen opvattingen en inzichten van elkaar over en maken daar weer onze eigen subculturen van.

De belangrijkste eerste stap is bewustwording. Wees je bewust van de kijk op de wereld van je client. Jeroen Knipscheer, psychotherapeut, senior onderzoeker en vooraanstaand expert in de cultuursensitieve psychotherapie, omschrijft het als volgt: “Een cultureel competente zorgprofessional vraagt zich af of het gedrag van een patiënt normaal of deviant is in de context van de normen en waarden van de (sub)cultuur waartoe deze behoort.” Kennis helpt je hierbij, maar het gaat vooral om de bereidheid je te verdiepen in de wereld van een ander en hierin een open houding aan te nemen.

Bewust van je eigen bagage

Cultuursensitief werken is meer dan alleen kennis hebben van (of openstaan voor) de cultuur van “de ander”. Het gaat ook om inzicht in je eigen culturele bagage, en begrip over hoe dit van invloed is op jouw manier van werken. Jeroen vult aan: “Ook is het goed je te realiseren welke invloed het behoren tot de dominante groep in sociaal opzicht kan hebben op een patiënt uit een minderheidsgroep – en omgekeerd: wat betekent je eigen socialisatie in een mogelijk geprivilegieerde context voor je eigen opvattingen en bejegening.” Voortdurende zelfreflectie over je eigen culturele bagage én je maatschappelijke positie is erg belangrijk.

Vanaf het eerste contact

Begrip hebben voor de culturele verschillen die er mogelijk zijn tussen jou en je cliënt begint al vanaf het eerste contact. “Laat tijdens de eerste kennismaking al merken dat dat je sensitief bent voor diens leef- en denkwereld”, geeft Jeroen aan. Neem daar de tijd voor. Zorg dat je begrijpt hoe mensen hun situatie zelf ervaren en ga niet direct na de diagnostiek over tot het volgen van het behandelprotocol.

Een goed hulpmiddel hiervoor is het CFI, het Cultural Formulation Interview, opgenomen in de laatste versie van het DSM. Het CFI is een basisinterview van 16 vragen, waarmee de hulpverlener een respectvolle, nieuwsgierige en niet-oordelende houding laat zien. Het zijn geen expliciete, maar open, uitnodigende vragen, waardoor de client zich gehoord en serieus genomen zal voelen. Zo ontstaat er een gedeelde visie van cliënt en hulpverlener op de klachten en de behandeling.

Voorbeelden van vragen in het CFI:

• Soms hebben mensen verschillende manieren om hun problemen te beschrijven aan hun familie, vrienden of anderen in hun omgeving. Hoe zou u uw [probleem] aan hen beschrijven?
• Vaak zoeken mensen hulp op verscheidene plaatsen, zoals bij verschillende soorten artsen, mantelzorgers of genezers. Wat voor soort behandeling, hulp, adviezen of genezing heeft u tot nu toe gezocht voor uw [probleem]? Wat voor soort hulp vond u het nuttigst? En welke hulp was niet bruikbaar?

Komen tot een behandelmodel

Er is veel discussie over het wel of niet inzetten van evidence-based behandelmethoden voor mensen uit een niet-westerse cultuur. Er is echter steeds meer bewijs dat behandelingen als CGT en EMDR voor iedereen geschikt zijn, mits ze cultuursensitief worden vormgegeven. Volgens Jeroen Knipscheer gaat het er vooral om hoe je deze behandelingen verpakt en aanbiedt. “Veel migranten komen uit culturen waarin de familie en gemeenschap een veel grotere rol spelen dan in onze meer individualistische samenleving”, vertelt hij in het tijdschrift GZ-Psychologie. “Dat betekent dat cliënten zichzelf in de eerste plaats beschouwen als onderdeel van die gemeenschap. Aan een autochtone Nederlandse cliënt stellen we vaak een vraag als ‘Wat zegt dit over u als persoon?’. Een dergelijke vraag kan voor iemand uit een wij-cultuur lastig te beantwoorden zijn. Dan werkt het vaak beter om bijvoorbeeld te vragen: ‘hoe kijkt uw familie naar u?’, of ‘hoe ziet de gemeenschap waartoe u behoort u?’”

Een ander essentieel onderdeel volgens Jeroen is goede voorlichting over het therapeutisch proces (doelen, werkwijze, verwachtingen en vertrouwelijkheid). Hierbij is het belangrijk dat de cliënt en de behandelaar het eens zijn over de verklaring van klachten, de behandeling daarvan en bovenal de uitkomst. Jeroen: “Migranten verwachten vaak dat ze na hun behandeling van hun klachten af zijn, dat ze dan weer helemaal de oude zullen worden. Helaas is dat meestal niet het geval. [..] Het blijft echter lastig dat cliënten – als ze dan eindelijk de stap naar een therapeut hebben gezet – verwachten dat die hun probleem oplost. Dan moet je ze toch duidelijk maken dat jij niet de wonderdokter bent die ze misschien hadden verwacht. Ook dat is onderdeel van een cultuursensitieve behandeling.”

Tenslotte is het belangrijk om in de behandeling systemisch en contextueel te werken, met expliciete aandacht voor gezin en familie en de socio-economische en sociale context.

Een divers aanbod therapeuten

Bij een steeds meer divers cliëntenbestand is het logisch om ook op zoek te gaan naar een meer divers behandelteam. Behandelaars die dezelfde taal spreken als de cliënt en dezelfde culturele achtergrond hebben lijkt een voor de hand liggende manier.

Volgens Jeroen Knipscheer is het echter niet dé oplossing. “Denk bijvoorbeeld aan thema’s die binnen een bepaalde culturele groep met taboe omgeven zijn. Op zulke momenten kan het voor een patiënt juist moeilijker zijn om het gesprek aan te gaan wanneer de therapeut uit dezelfde groep komt. Het kan dan juist helpend zijn om dat met een relatieve buitenstaander te bespreken.” In dit soort situaties is de rol van de regiebehandelaar en de rest van het team belangrijk. Zij kunnen, bijvoorbeeld tijdens intervisie, hun licht als buitenstaander op de situatie schijnen. Zo zorgt het team er weer voor dat de hulpverlener niet enkel door zijn of haar eigen culturele ‘bril’ naar de situatie kijkt. En daarmee komen we weer terug op de cruciale elementen van cultuursensitieve en cultureel competente geestelijke gezondheidszorg: zorg voor een open houding richting je cliënt en een bewustzijn van je eigen culturele bagage.

 

Verder lezen over dit onderwerp?

https://www.tijdschriftvoorpsychotherapie.nl/archief/jaargang-2020-uitgave-1/11649/

https://www.gzpsychologie.nl/magazine-artikelen/clienten-met-een-migratie-achtergrond-moeten-tactvol-worden-behandeld/

https://kennisnet.vgct.nl/culturele-sensitiviteit-binnen-de-cgt/

https://www.vkjp.nl/tijdschrift-artikelen/2-2022-cultuursensitief-werken-in-de-jeugd-ggz

https://www.pharos.nl/nieuws/hoe-werk-je-cultuursensitief-met-jeugdigen-en-gezinnen/

https://www.psychologytoday.com/us/therapy-types/culturally-sensitive-therapy

https://dsm-5.nl/actueel/209-363_Cultural-Formulation-Interview

 

In de vorige twee artikelen gingen we dieper in op de geestelijke gezondheid en de geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne. Daarnaast spraken we over belangrijke veranderingen, en op welke manier het systeem in meer of mindere mate op het Nederlandse systeem lijkt of is gaan lijken.

Dit is deel 3 van de reeks: De Oekraïense psycholoog; professionaliteit en persoonlijkheid.

Psychiatrie versus Psychologie

Het Oekraïense systeem van geestelijke gezondheidszorg leunt sterk op psychiatrische zorg. Jarenlang was het beroep van psycholoog niet of nauwelijks zichtbaar. Toen Rusland in 2014 Oekraïne binnenviel en het land te maken kreeg met 1,5 miljoen ontheemden en grote aantallen getraumatiseerde oorlogsveteranen, werd het vak van psycholoog in een razend tempo relevant. Dit leidde tot een snelle invoering van bepaalde standaarden op het gebied van onderwijs, behandelingen en zorg, ook doordat er veel hulp kwam van buitenlandse professionals.

Behalve deze situatiegedreven relevantie heeft de toenemende globalisering ervoor gezorgd dat vooral de jongere generatie Oekraïners minder baat denkt te hebben bij de medische benadering van psychische problemen. Zij zoeken naar goede psychologen en passeren in dat proces de psychiater. Het publieke systeem in Oekraïne is echter nog altijd ingericht met de psychiater als middelpunt. Als men die wil omzeilen komt men al snel terecht in de private sector. 

Privé of publiek

Als je in Oekraïne start met de universitaire opleiding tot psycholoog maak je al snel de keuze of je in de publieke of in de privé sector wil werken. In de privésector is meer geld te verdienen, maar er hangt een bepaalde status aan het werken in een (publiek) psychiatrisch ziekenhuis. Als je als psychologie student aanspraak wil maken op een studiebeurs is het bovendien noodzakelijk om na je studie minimaal drie jaar voor de overheid te werken.

Het is niet makkelijk om een baan te vinden binnen de publieke gezondheidszorg. Voor dit artikel spraken we met Yeva Kardash, een klinisch psychologe uit Oekraïne die op dit moment in Nederland verblijft. Ze vertelt: “Je moet goede connecties hebben of geld betalen, het systeem is erg corrupt.” Als het dan lukt om aan de slag te gaan binnen de publieke sector is dit volgens Yeva wel heel veel waard. “Privé psychologen in Oekraïne zien nooit wat wij zien in de ziekenhuizen. Het zijn veel heftigere en meer diverse casussen.” Daarnaast is het voor psychologen in de publieke sector noodzakelijk om elke drie jaar opnieuw examens te doen en elke vijf jaar opnieuw je diploma’s te valideren. Zo blijf je jezelf continu uitdagen.

De meeste privé-psychologen doen dat ook, maar dat moeten ze zelf initiëren en betalen. Dat kan een drempel zijn. Dit betekent overigens niet dat privé-psychologen alleen relatietherapie geven of cliënten leren hoe om te gaan met stress. Ook met zwaardere problematieken gaan mensen steeds vaker naar een privé-kliniek. Yeva verklaart: “Een psychiatrisch ziekenhuis is geen gezellige plek, mensen zijn oprecht bang om erheen te gaan.”

Veel psychologen verlaten de publieke sector na een aantal jaren en gaan dan binnen de privé gezondheidszorg werken, of doen beide tegelijkertijd, om hun salaris aan te vullen.

De opleiding tot psycholoog

Psychologie is een populaire studie in Nederland, en ook in Oekraïne. Dat is niet altijd zo geweest. Rond het jaar 1990 was het aantal psychologiestudenten in Oekraïne extreem laag, maar door de veranderingen hierboven beschreven nam ook het aantal studenten toe.

In Oekraïne kun je je psychologie diploma op twee manieren behalen: ofwel door middel van een vierjarige bachelor (bakalavr) gevolgd door een een- tot anderhalf jarige master (magister). Ofwel door middel van een soort pre-masterconstructie, waarbij je vanuit een andere studie, via een tussenjaar, alsnog instroomt in de master. Dit laatste traject duurt gemiddeld twee jaar. Na het behalen van je master kun je in Oekraïne doorstromen naar een ‘aspirantura’, een onderzoeks PhD, en eventueel daarna nog naar een doctoraat.

De laatste jaren is er veel nadruk gelegd op het overdragen van intellectueel (Europees) kapitaal. Dat begon tijdens de Russische inval in 2014. Oekraïense psychologen ontvingen toen aanzienlijke ondersteuning van professionals uit de Verenigde Staten en Israël, met name op het gebied van oorlogstrauma. Ook de WHO is actief betrokken bij de Oekraïense geestelijke gezondheidszorg. Het blijft echter zo dat wij, in het Westen, meer en sneller toegang hebben tot de laatste kennis en technieken op het gebied van mentale gezondheid. PsyGlobal neemt een actieve rol op zich om de Oekraïense psychologen die op dit moment in Nederland verblijven te voorzien van belangrijke trainingen en cursussen. Zo zijn deze psychologen niet alleen beter inzetbaar in Nederland, maar uiteindelijk ook weer in Oekraïne.      

Verschillen en overeenkomsten in het werkveld

Er zijn veel overeenkomsten tussen Nederlandse en Oekraïense psychologen. Dat begint met het type persoon: zowel Nederlandse als Oekraïense psychologen hebben een sterke wil om mensen te helpen. Daarnaast hebben ze een sterke wil om zich te blijven ontwikkelen. De vraag naar goede cursussen en trainingen op het gebied van bijvoorbeeld CBT is de laatste jaren enorm gestegen.   

Ten derde werken zowel Oekraïense als Nederlandse psychologen volgens een ethische code, waarin onder andere het recht op privacy, het principe van competentie en de toegevoegde waarde van supervisie worden benadrukt.

Belangrijke verschillen om in de samenwerking met Oekraïense psychologen rekening te houden zijn, onder andere:

• Hiërarchische verschillen: In een Oekraïens psychiatrisch ziekenhuis staat de psycholoog op gelijke hoogte met de psychiater en andere professionals. Er is veel overleg, maar geen regiebehandelaar die uiteindelijk de beslissingen neemt. Binnen privéklinieken werkt een psycholoog volledig onafhankelijk. Binnen het Nederlandse systeem kan het wellicht tot enige frictie leiden dat een basispsycholoog niet volledig onafhankelijk kan werken maar rekening moet houden met de supervisor, de directie en verschillende stakeholders (zoals gemeente, verzekeraars en toezichthouders). 
• Registratie en protocollen: omdat er zowel in overheidsinstellingen als in privé klinieken geen zorgverzekering betrokken is, zijn Oekraïense psychologen veel minder gewend om zaken gestructureerd te registreren en om zich aan hele strikte protocollen te houden. Ze zijn wat dat betreft wat flexibeler in bijvoorbeeld de tijd die ze aan een cliënt besteden, of de behandeltechniek die ze inzetten. Ze houden uiteraard hun eigen administratie bij, maar dat is lang niet zo uitgebreid als we hier in Nederland gewend zijn. Daar komt bij dat een registratiesysteem in het Nederlands – een taal die ze meestal niet of nauwelijks begrijpen – als een enorme barrière kan voelen.
• Marktwerking: omdat een groot deel van de psychologen binnen de privé sector werkzaam is, is marktwerking cruciaal voor Oekraïense psychologen. Zeker in kleinere steden of in rurale gebieden, waar de vraag kleiner is, zullen enkel de beste psychologen een klantenkring kunnen opbouwen.

Algemene verschillen en overeenkomsten in persoonlijkheid

Naast beroepsspecifieke verschillen zijn er ook algemene verschillen en overeenkomsten tussen Nederlanders en Oekraïeners: Respect is voor zowel Nederlanders en Oekraïners belangrijk. Daarbij hebben beide landen een cultuur van no-nonsense en hard werken. Belangrijke verschillen zijn er echter ook. 

• High context versus low context: Nederlanders zeggen wat ze denken, ongeacht het publiek of de omstandigheden. De boodschap wordt niet anders verpakt voor een ander publiek. Dat is low-context. Oekraïners houden meer rekening met de omstandigheden. Als hun baas er bijvoorbeeld bij is, kan het zijn dat ze hun verhaal aanpassen, of iets weglaten. Deze high context cultuur is een overblijfsel uit de Sovjet tijd; het was destijds slim om twee keer na te denken voor je iets zei, om niet je baan – of je leven – te verliezen. De jongere generatie probeert deze manier van denken van zich af te schudden, zij zijn over het algemeen wat directer. 
• Afwijzen en nogmaals vragen: Het is in de Oekraïense cultuur onbeleefd om direct ‘ja’ te zeggen als iemand je iets vraagt of aanbiedt. Men is gewend om eerst af te wijzen, in de verwachting dat het nog een of meerdere keren wordt gevraagd.
• Oekraïners glimlachen minder. Dat komt niet omdat ze ontevreden of ongelukkig zijn, het is gewoon minder gebruikelijk.
• Low trust versus high trust: Nederland is een high trust society. We hebben redelijk veel vertrouwen in elkaar, en bijvoorbeeld in de overheid. Wij kijken naar wat iemand kan voordat we diegene een belangrijke rol of taak toevertrouwen. Oekraïners zijn wat meer wantrouwend ten opzichte van derden. Zij kijken meer naar de relatie die ze hebben met iemand en baseren daar hun keuze op.
• Tegenovergesteld uitleggen: Nederlanders hanteren de ‘journalistieke’ manier van uitleggen. We vertellen eerst onze conclusie en daarna de argumenten. In Oekraïne gebeurt dit precies andersom. Op school leer je om eerst uit te leggen hoe een analyse is gedaan, en pas daarna vertel je de conclusie.
• Een flexibele interpretatie van tijd. Daar hoeven we waarschijnlijk niets aan toe te voegen… ;-) 

 

Bronnen:

https://www.bps.org.uk/psychologist/psychology-ukraine

https://www.scirp.org/pdf/psych_2022031515523412.pdf

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10508422.2022.2152030?scroll=top&needAccess=true

https://www.linkedin.com/pulse/nederland-en-oekra%C3%AFne-grote-cultuurverschillen-toch-een-arjan-groen/?originalSubdomain=nl

https://www.nijkerk.eu/taal-en-cultuur

https://www.margriet.nl/persoonlijk/vluchtelingen-opvangen-oekraiense-alla-vertelt-over-cultuurverschillen~b14b5c14/?referrer=https://www.google.com/

 

Zoals in het vorige artikel vermeld, is de mentale gezondheid van Oekraïners steeds meer een prioriteit aan het worden. Dit was al zo voordat de oorlog uitbrak. We zien daarom veel recente veranderingen, als we inzoomen op het systeem van geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne. Door deze veranderingen begint het GGZ systeem van Oekraïne steeds meer op het Nederlandse (of Europese) systeem te lijken. Verschillen zijn er echter ook nog steeds. In dit artikel delen we de belangrijkste overeenkomsten en verschillen.

Verandering is nodig

Geestelijke gezondheidszorg staat al sinds 2014 hoog op de politieke agenda in Oekraïne. Men is het er over eens dat het gecentraliseerde systeem dat is overgenomen uit de Sovjet-tijd niet toereikend is en moet veranderen. De focus op psychiatrie, en daarmee op enkel de zware gevallen, is inefficiënt en veel te duur. Bovendien is er veel corruptie in de zorg en zijn er grote verschillen in toegankelijkheid.

Verandering is ingezet, maar meestal nog niet afgerond. Niet in de laatste plaats omdat Oekraïne steeds te maken krijgt met andere prioriteiten. Denk daarbij aan de Russische inval in Oost-Oekraïne in 2014, de Covid pandemie, en natuurlijk de huidige oorlogssituatie. Vooral de oorlog heeft ervoor gezorgd dat de landelijke hervormingen veelal zijn gestaakt. De fysieke vernietiging van ziekenhuizen en apotheken, de ontwrichting van de toeleveringsketen en de uitputting van gezondheidspersoneel hebben een enorme weerslag op het volledige zorgsysteem in Oekraïne.

Overeenkomsten met Nederland en Europa

In september 2014 ondertekent Oekraïne een associatieovereenkomst met de Europese Unie (EU). Deze overeenkomst beoogt nauwere economische en politieke samenwerking tussen Oekraïne en de EU. De associatieovereenkomst vereist hervormingen op het gebied van rechtspraak, economie en politiek. Een belangrijk onderdeel van deze associatieovereenkomst, in de context van dit artikel, zijn hervormingen in het systeem van geestelijke gezondheidszorg. Door de focus te verleggen naar eerstelijnszorg en preventie moet Oekraïne meer gaan lijken op de norm die geldt binnen de rest van de EU. Dat heeft onder andere geleid tot:

• • De introductie van een door de staat gefinancierd gezondheidszorgstelsel en de toename van autonomie voor medische instellingen

• • Een verandering in het systeem van verwijzing en diagnostiek. Voorheen was de district-psychiater verantwoordelijk voor het inventariseren van de behoefte van een patiënt, het stellen van de diagnose, het maken van een behandelplan en een eventuele doorverwijzing naar ziekenhuis of dagkliniek. Na intensieve training kunnen nu ook huisartsen en verplegers mentale gezondheidsbehoeften herkennen, eventueel zelf behandelen, of de patiënt doorverwijzen naar een psychiater of psycholoog. Vooral in rurale gebieden is dit erg waardevol. De fysieke afstand en financiële beperkingen kunnen de toegang tot (reguliere) geestelijke gezondheidszorg belemmeren. Bovendien heerst er in deze gebieden vaak een (groter) stigma als het gaat om geestelijke gezondheid. Mensen willen liever niet geassocieerd worden met bijvoorbeeld een bezoek aan een psycholoog of psychiater.

• • De introductie van een nationale database. Het Oekraïense ministerie van volksgezondheid geeft op haar website aan: “Een kwalitatieve verandering kan niet worden doorgevoerd zonder een grondig begrip van de huidige situatie of betrouwbare feedback. De beschikbaarheid van nauwkeurige statistieken, betrouwbare gegevens en effectieve monitor- en controlesystemen zijn essentieel [..] Dit zal ook de systeembeheerders in staat stellen om geïnformeerde beslissingen te nemen, tijdig te reageren, crises te voorkomen en ervoor te zorgen dat middelen rationeel worden gebruikt.”

Een andere belangrijke hervorming in de context van dit artikel is die van het onderwijs. Het onderwijsstelsel is gemoderniseerd, met als doel het meer in lijn te brengen met Europese normen en standaarden. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot een opleiding Psychologie die veel meer overeenkomt met de opleiding zoals wij die kennen.

Verschillen met Nederland en Europa

Verandering is ingezet, maar – zoals gezegd – nog niet afgerond. Tot op heden zijn er nog altijd significante verschillen tussen Oekraïne en de norm in de Europese Unie. Een aantal voorbeelden:

• • Ondanks geplande veranderingen wordt nog altijd 89% van het totale budget voor mentale gezondheidszorg uitgegeven aan psychiatrische klinieken. In het huidige systeem worden de budgetten per instelling bepaald op basis van het aantal gevulde bedden. Dit geeft klinieken een incentive om patiënten met lange en kostbare behandeltrajecten zo lang mogelijk opgenomen te houden. Treffend is de uitkomst van een onderzoek uit 2021, waarbij 75 procent van de volwassen Oekraïense respondenten “het ermee eens was dat psychiatrische ziekenhuizen meer op gevangenissen lijken dan plaatsen waar geesteszieken kunnen worden verzorgd.” Een schrijnend voorbeeld hiervan is te lezen in dit artikel van de New Internationalist.

• • De rol van de samenleving in het systeem van geestelijke gezondheidszorg is nog beperkt. De veranderende rol van huisartsen en verplegers (zie hierboven, punt 2) is een hele grote stap, maar er is ook een belangrijke rol voor leraren, de politie, jongerenwerkers en vrijwilligers weggelegd. Zij zijn bekend met de culturele en sociale context van de gemeenschap, kennen het stigma en de schaamte en kunnen op een meer effectieve en cultuur relevante manier ondersteuning bieden. Dat varieert van een luisterend oor, het verstrekken van informatie over geestelijke gezondheid, het herkennen van mogelijke problemen en het indien nodig doorverwijzen naar professionele hulpverleners. Als de gemeenschap al een rol speelt in dit proces, is het vooral in grote steden.

• • De focus op evidence-based technieken is er pas sinds kort en wordt nog niet nationaal omarmd. Het niet gebruiken van evidence-based technieken leidt tot inefficiënte behandelingen en bovenal tot een inefficiënte inzet van het toch al lage budget voor ambulante geestelijke gezondheidszorg. Vooral de jongere generatie Oekraïense psychologen erkent in toenemende mate de meerwaarde van evidence-based technieken. De groeiende vraag naar training op dit gebied heeft geresulteerd in een stijging van het aantal beschikbare trainingsmogelijkheden. Desondanks blijft het aanbod beperkt, is het van wisselende kwaliteit en erg kostbaar. Veel Oekraïense psychologen kiezen er daarom voor om trainingen te volgen bij buitenlandse professionals. Een keuze die, dankzij moderne technologieën, steeds toegankelijker wordt. Op deze wijze vindt een waardevolle overdracht van Europees intellectueel kapitaal naar Oekraïense professionals plaats.

De toekomst 

Grote hervormingen van het Oekraïense systeem van geestelijke gezondheidszorg zijn nodig, maar kosten veel geld en tijd. Herallocatie van het huidige budget voor geestelijke gezondheidszorg is een belangrijke stap. Maar zolang Oekraïne in de huidige oorlogssituatie verkeert, zullen er logischerwijs weinig hervormingen plaatsvinden. De focus ligt nu eerst op overleven. Naar de toekomst kijken is voor de toekomst.

Een belangrijke rol voor PsyGlobal

PsyGlobal biedt de Oekraïense psychologen die op dit moment in Nederland verblijven de mogelijkheid om diverse evidence-based trainingen te volgen. Recent heeft de tweede groep psychologen een 30-urige CBT-opleiding afgerond. Op deze manier maken we de psychologen niet alleen beter inzetbaar in de Nederlandse GGZ. Ze gaan op termijn ook met waardevolle kennis op zak terug naar Oekraïne.

Dit is deel 2 in het drieluik over mentale gezondheidszorg in Oekraïne. Hier kunt u deel één lezen. Binnenkort verschijnt ook deel 3. In het laatste deel van deze reeks gaan we dieper in op de verschillen en overeenkomsten tussen Nederlandse en Oekraïense GGZ-professionals 

 

Bronnen:

https://www.csis.org/analysis/investing-mental-health-will-be-critical-ukraines-economic-future

https://en.moz.gov.ua/article/news/mental-health-system-transformation-in-ukraine-improving-mental-health-services-and-bringing-mental-health-care-in-line-with-international-standards

https://en.moz.gov.ua/article/news/health-reform-2019-our-aims-and-aspirations

https://www.msf.ie/article/ukraine-conflict-affected-areas-struggle-access-mental-healthcare

https://iacapap.org/news/challenges-in-the-provision-of-mental-health-care-to-children-and-adolescents-during-the-covid-19-pandemic-in-ukraine.html

https://www.scienceopen.com/document_file/9b0a756a-b520-4a5a-bfb4-44b27d4670c6/PubMedCentral/9b0a756a-b520-4a5a-bfb4-44b27d4670c6.pdf

https://newint.org/features/web-exclusive/2018/08/23/locked-away-forever-ukraine-psychiatric-institutions

Op het moment dat een Oekraïense GGZ-professional bij uw organisatie komt werken, is dat voor beide partijen een grote verandering. Niet in de laatste plaats omdat het concept en het systeem van mentale gezondheidszorg in Oekraïne verschilt van de manier waarop wij dit kennen. Om elkaar vanaf dag één beter te begrijpen leggen we in een reeks artikelen de belangrijkste verschillen en overeenkomsten aan u uit. 

Dit is deel 1: Geestelijke gezondheid en geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne

Geestelijke gezondheid Oekraïners

Oekraïne droeg, ook voor de inval van Rusland, al een zware last van psychische aandoeningen. Met name depressies, zwaar alcohol- en drugsgebruik en zelfmoord komen veel voor onder de Oekraïnse bevolking. Volgens verscheidene bronnen werd zo’n 30% van de bevolking vóór de oorlog al getroffen door psychische stoornissen. In 2019 was de mentale gezondheid van Oekraïeners beduidend slechter dan die van de rest van de Europese Unie (EU). Het aantal depressies lag bijvoorbeeld op 5.2% (ten opzichte van een gemiddelde van 4.6% in de EU) en het zelfmoordaantal van 22 per 100,000 was veel hoger dan 11 per 100,000 in de EU. In Nederland ligt dit aantal op 10.8.  

Stigma, schaamte en gebrek aan budget

De geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne heeft te maken met flinke obstakels. Buiten een gebrek aan financiering, organisatie en structuur spelen er ook persoonlijke barrières. Het gebrek aan vertrouwen, schaamte en stigma en het gebrek aan bewustzijn en begrip staan de behandeling van psychische klachten in de weg. 

Volgens verschillende bronnen kunnen deze obstakels het gevolg zijn van het relatief recente Sovjetverleden. Mensen die zich verzetten tegen het Sovjet regime werden bestempeld als ‘geestesziek’ en gevangengezet in psychiatrische ziekenhuizen. Als gevolg hiervan zijn vooral oudere generaties terughoudend om geestelijke gezondheidszorg te zoeken. Negatieve reacties van de omgeving weerhouden mensen er ook van om hulp te zoeken. Men is bang om – als bekend wordt dat er sprake is van psychische klachten – bijvoorbeeld hun eigen kans op de arbeidsmarkt te verkleinen. 

Het stigma en de schaamte zorgen er ook voor dat er weinig begrip of kennis is voor mentale problematiek. Mensen gaan er bijvoorbeeld van uit dat elke diagnose die ze krijgen direct resulteert in opname in het ziekenhuis. 

Een gebrek aan bewustzijn heeft in sterke mate te maken met de sociaaleconomische situatie in Oekraïne (ook voorafgaand aan de oorlog). Relatief hoge werkloosheid en armoede zorgen ervoor dat er geen ruimte is om bezig te zijn met persoonlijke ontwikkeling en welzijn. Er is nog niet voldaan aan de basisbehoeften (bestaanszekerheid en primaire levensbehoeften – volgens de piramide van Maslow). Als je mentale gezondheid niet beschouwt als een basisbehoefte, zal het verzorgen ervan pas een prioriteit worden wanneer aan andere behoeften is voldaan. Voor sommige mensen zal dit misschien nooit het geval worden.

Tenslotte wordt de geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne slecht gefinancierd. Dit was ook voor de oorlog al het geval. Slechts 2.5% van de totale uitgaven van gezondheidszorg wordt toegekend aan geestelijke gezondheidszorg (ongeveer $6 per persoon). Een fractie van wat hoge inkomenslanden gemiddeld uitgeven aan geestelijke gezondheidszorg. Dit is, in vredestijd, namelijk gemiddeld $58.71.

Dit betekent dat geestelijke gezondheidszorg vaak (deels) gefinancierd dient te worden door de cliënt zelf. Een andere barrière om hulp te zoeken. Daarover vertellen we later in dit artkel meer. 

Het systeem in kaart gebracht

Het gezondheidszorgsysteem in Oekraïne heeft een sterk gecentraliseerd karakter, een erfenis uit de Sovjettijd. De nadruk in de geestelijke gezondheidszorg ligt overduidelijk op psychiatrie: 90% van de financiering gaat naar psychiatrische klinieken. 

Elk Oekraïens staatsburger heeft recht op gratis (geestelijke) gezondheidszorg. Het gaat dan wel alleen om intramurale voorzieningen (bijvoorbeeld een (psychiatrisch) ziekenhuis). Zodra een persoon ontslagen wordt uit het ziekenhuis en overgaat naar de poliklinische fase, moet dit door de cliënt zelf betaald worden. Bovendien moeten psychiatrische patiënten in de praktijk vaak ook al bijdragen aan de kosten van hun medicijnen als ze opgenomen zijn. Daar komen nog ‘vrijwillige’ bijdragen (informele betalingen) bij aan zorgverleners, om zo betere kwaliteit en meer attente zorg te krijgen. Een enquête uit 2011 toonde aan dat 57% van poliklinische patiënten en 70% van de opgenomen patiënten een informele betaling hadden gedaan voor betere zorg.  

Deze extra kosten leiden ertoe dat 92% van de bevolking zegt bang te zijn voor financiële moeilijkheden in geval van ernstige ziekte. Dit vormt een aanzienlijke barrière voor het vragen om zorg. 

Voor diensten op gemeenschapsniveau, buiten de institutionele- of ziekenhuisomgeving, is weinig budget beschikbaar. Hierbij hebben we het bijvoorbeeld over ambulante zorg met een psycholoog of preventieprogramma’s. 

De verschillen tussen stedelijke gebieden en landelijke gebieden zijn groot. In landelijke gebieden is de aanwezigheid van alle gezondheidsdiensten nihil, laat staan van geestelijke gezondheidszorg. Dat betekent dat de 30% van de bevolking die in landelijk gebied woont (zo’n 13 miljoen mensen) niet of nauwelijks toegang heeft tot geestelijke gezondheidszorg. Terwijl de problematiek van bijvoorbeeld alcohol- en drugsgebruik in deze gebieden oververtegenwoordigd is. 

De opkomst van de (nog kleine) private sector maakt het voor mensen met een hoger inkomen mogelijk om relatief snel toegang te krijgen tot geestelijke gezondheidszorg. Deze private geestelijke gezondheidszorg is echter ook vooral beschikbaar in stedelijke gebieden. 

Hernieuwing in zicht

Het systeem voor geestelijke gezondheidszorg in Oekraïne is ontoereikend. In 2016 heeft de overheid een hervormingspakket aangenomen voor de gezondheidszorg. Dit pakket omvat onder andere een transformatie in de financiering van de gezondheidszorg, modernisering van eerstelijnsgezondheidszorg en verbetering van toegang tot medicijnen. 

In het kader van de EU Associatieovereenkomst dient Oekraïne ook een aantal hervormingen door te voeren. In februari 2017 wordt er een driejarenplan geïnitieerd waarmee het systeem in Oekraïne meer moet gaan lijken op dat in de rest van de EU. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verleggen van de focus op ziekenhuisbehandelingen naar eerstelijnszorg en preventie en meer efficiënte gezondheidszorguitgaven. 

Daarbij werd Oekraïne in 2020 door de WHO gekozen als prioriteitsland voor hun Special Initiative for Mental Health. Dit initiatief heeft al bijgedragen aan een hernieuwde politieke toewijding aan beleid voor geestelijke gezondheid, uitbreiding van diensten en een groeiende publieke belangstelling voor geestelijke gezondheid. Door de COVID-19 pandemie en de huidige oorlog hebben deze plannen minder prioriteit gekregen, maar een start is in ieder geval gemaakt. 

Het uitbreken van de oorlog in 2022 heeft geleid tot de oprichting van talrijke programma’s voor geestelijke gezondheidszorg, met als doel het bewustzijn over het onderwerp te vergroten. Een van de bekendste is het “Ти як” (How are you) programma, opgericht door first lady Olena Zelenska.

Ook zijn er in de EU landen waar op dit moment veel Oekraïense ontheemden zijn, verschillende programma’s opgericht om het bewustzijn van geestelijke gezondheid te vergroten. Daarnaast bieden de programma’s vaak ook zelf psychologische diensten aan. In Nederland is hier het Empatia programma voor opgericht, waar wij als partner bij aangesloten zijn. 

In ons volgende artikel gaan we dieper in op verwijzing, diagnostiek en behandelmethoden binnen de Oekraïense mentale gezondheidszorg. Tenslotte behandelen we in het laatste van drie artikelen de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen het beroep van psycholoog in Nederland en Oekraïne. 

 

 

Bronnen: 

https://healthpolicy-watch.news/ukraines-healthcare-system-lessons-in-resilience-from-a-country-at-war/

https://www.psychiatrictimes.com/view/before-the-toils-of-war-mental-health-in-ukraine

https://ijmhs.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13033-023-00598-3

https://medicine.yale.edu/yigh/students/case-competition/2021yighcase_final_407033_46325_v1.pdf

https://documents1.worldbank.org/curated/en/310711509516280173/pdf/120767-WP-Revised-WBGUkraineMentalHealthFINALwebvpdfnov.pdf